Şu hadislerin sahihlik derecesi ve anlamları

(181) no'lu fetvanın birinci sorusu: Soru 1: Sünen Kitaplarında okuduğum bazı hadisler bana kapalı geldi ve anlayamadım. Ebu Davud'un merfu olarak rivayet ettiğine göre Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurmuştur: Soğuklık, sıcaklık, yırtıcı hayvan ve benzeri şeylerden korumak gibi zaruri olan hariç, her bina sahibine bir vebaldir. Diğer bir rivayette de Tabarani ceyyid bir isnad ile merfu olarak şöyle rivayet etmiştir: Allah bir kuluna kötülük murad ettiği zaman, bina yapması için kerpiç ve çamuru ona güzel gösterir. Ona ait başka bir rivayet de şöyledir: Allah bir kuluna zillet murad ettiği zaman, ona malını binalarda harcatır. Diğer bir rivayet de şöyledir: Kim ihtiyacından fazla bina yaparsa, kıyamet günü onu boynuna yüklenmeye zorlanır. Ayrıca Darakutni ve Hakim de merfu olarak şöyle rivayet etmişlerdir: Kul, maldan ne infak ederse, onun daha iyisini vermek Allah'a aittir ve Allah onu koruyandır, ancak binalara yahut masiyete harcananlar hariç. Tirmizi'de şöyle geçer: İnşaat yahut binalar için harcadığı hariç, kişi harcadığı her şey için sevap kazanır. Tirmizi merfu olarak şöyle rivayet eder: Nafakanın hepsi Allah yolundadır, bundan bina (yapmak için harcanan) hariç, zira onda hayır yoktur. Ebu Davud ve (Bölümün numarası 4; Page No. 486)  diğerleri şöyle rivayet etmiştir: Abbas kubbe şeklinde bir yer yapmıştı. Bunun üzerine Resulullah (s.a.v.) onu yıkmasını emretmişti. Abbas dedi ki: Ya Resulellah, o zaman kıymetini tasaddduk edeyim. Buyurdu ki: Hayır, hemen yık. Ebu Davud ile İbn-i Mace de şöyle rivayet ederler: Resulullah (s.a.v.) Ensarlı bir adamın kapısının önünde bulunan bir yapının yanından geçerken : Bu nedir? buyurdu. Dediler ki: Falan kimsenin yaptığı bir kubbedir. Bunun üzerine Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurdu: Bu şekilde olan her şey sahibi üzerine bir vebaldir. Bu haber Ensarlı olan bu kişiye ulaştığında hemen onu yıktı. Resulullah (s.a.v.) öğle vaktinden sonra yine oradan geçerken o yerin durumunu sordu. Onlar da: O kişiye haber verilir verilmez hemen orayı yıktığını kendisine haber verdiler. Bunun üzerine: Allah ona rahmet etsin, Allah ona rahmet etsin diye dua etti. İbni Ebi'd-Dünya'nın Amır b. Ammar'dan merfu olarak yapmış olduğu rivayeti de şöyledir: Bir kimse binasını yedi zir'adan (arşından) fazla yükseklikte yaptığında: "Ey fasıkların en fasıkı, bununla nereye gidiyorsun" diye nida olunur.

Cevap 1: İlk önce nakletmiş olduğunuz bu hadislerin sıhhat derecelerini beyan edelim, ardından da bu konuda sahih olan haberler ile ilgili cevabı sunalım. Her hadisin sıhhat derecesi aşağıdaki gibidir:1- Hadis: Bilin ki, her bina sahibine bir vebaldir. Bu hadisi Ebu Davud Enes'ten rivayet etmiştir. Münavi, Feyzü'l-Kadir'de İbni Hacer'den naklen şöyle demiştir: Enes'ten rivayet eden ravi dışındaki raviler sika ve güvenilir ravilerdir. Enes'ten rivayette bulunan ravi Ebu Talha el-Esedi tanınmamaktadır. Şahidleri Taberani'de mevcuttur. 2- Hadis: Allah bir kula kötülük murad ettiği zaman, bina yapması için kerpiç ve çamuru ona güzel gösterir. Bunu Taberani soruda nakledildiğine göre ceyyid bir isnad ile rivayet etmiş olup Suyuti de el-Camiu's-Sağir'inde onu zayıf diye işaretlemiştir.Münavi, Heysemi'den naklen şöyle demiştir: (Bölümün numarası 4; Page No. 487) - Buhari'nin şeyhi dışındaki ravileri sahih hadis ravileridir. Onu zayıf kabul eden kimseyi görmedim. Münziri de der ki: Onu üçünde de rivayet etti. Bununla Taberani'nin onu ceyyid bir isnad ile rivayet ettiğini kastediyor. Münavi de şöyle der: Bir topluluk onu Aişe hadisinden Ebu Davud'a isnad etmiştir. Iraki de isnadının ceyyid olduğunu söylemiştir.3- Hadis: ''Allah, bir kuluna zillet murad ettiği zaman...'' Suyuti , Camiu's-Sağir'inde şöyle der: Onu Beğavi ve Beyhaki de Şuabu'l-İman'da Muhammed b. Beşir el-Ensari'den diğer yanında bulununan kimselerden, İbni Adiy de el-Kamil'inde Enes'ten rivayet etmiştir. Suyuti de ona zayıftır, işareti koymuştur. Münavi, Muhammed b. Beşir rivayeti hakkında şöyle demiştir: Heysemi dedi ki: Bunu ondan - eğer sahih ise - oğlu Yahya rivayet etmiştir. Bu rivayette Seleme b. Şurayh bulunmaktadır. Zehebi onun meçhul birisi olduğunu söylemiştir. Münavi ise, İbni Adiy'nin, Enes'ten yapmış olduğu rivayetinde Zekeriya Mısri el-Vakkad'ın biyografisinde şöyle demiştir: O hadis uydururdu. Salih b. Cezera ve diğerleri onun yalancı olduğunu söylemişlerdir. Bunu Heysemî, Taberani'ye isnad ettiğinde o şöyle demiştir: Bunun senedinde bilmediğim kimseler bulunmaktadır.4- Hadis: Kim ihtiyacından fazla bina yaparsa... Suyuti bunu Camiu's-Sağir'de zayıftır şeklinde işaretlemiştir. Münavi el-Mizan'da der ki: Bu münker bir hadistir. Hafız el-Iraki de şöyle der: İsnadında hem leyyinlik ve hem de inkıta bulunmaktadır.5- Hadis: Kul, maldan ne infak ederse... Bu hadisi Darakutnı ve Hakim rivayet etmiş olup isnadında Abdulhamid b. Hasan el-Hilali bulunmaktadır ki bir topluluk onu zayıf görmüştür.6- Hadis: Adam harcadığı şey için sevap kazanır. Bu hadisi es-Suyutı Camiu's-Sağir'de Habbab hadisinden Tirmizi'ye isnad etmiş (Bölümün numarası 4; Page No. 488)  ve sahihtir diye işarete bulunmuş, bu hususta Münavi ise sessiz kalmıştır. Bunun manasını Buhari ve Müslim Habbab'tan mevkuf olarak şu lafızla rivayet etmişlerdir: Şu inşaat için harcadığı hariç, müslüman harcadığı her şey için sevaba kazanır. Bu rivayet hükmen merfudur. Çünkü bu ve benzeri ifadeler kişinin kendi görüşüyle söyleyebileceği şeyler türünden değildir.7- Hadis: : Nafakanın hepsi Allah yolundadır. Bu hadisi Tirmizî, Enes'ten rivayet etmiş, Suyuti de hasendir şeklinde işaret koymuştur. Ayrıca İmam Tirmizi bunu,Sıfatu'l-Kıyame bölümlerinden ''Ölümü temenni etmenin yasak olması'' kısmında rivayet ettikten sonra, onun garip olduğunu söylemiştir.Münavi şöyle der: es-Sadru'l-Münavi şöyle söylemiştir: Bunun senedinde Muhammed b. Humeyd er-Razi, Zafir b. Süleyman, Şebip b. Bişr ve Muhammed bulunmaktadır. Buhari demiştir ki: Bunun incelenmesine ihtiyaç vardır. Ebu Zür'a, onun yalancı olduğunu söylemiştir. Zafir'de zayıflık vardır. Şebip ise leyyindir.8- Hadis: "Abbas kubbe şeklinde bir yer yapmıştı...'' Bunu Ebu Davud, Ebu'l-Aliye'den mürsel olarak rivayet etmiştir. Mürsel rivayetler ise zayıf hadisler kategorisindendir.9- Hadis: Resulullah (s.a.v.) bir adamın evinin önünden geçerken görmüş olduğu bir kubbe ile ilgili hadis, birinci hadisin sebebidir. Orada bu konu ile ilgili bilgi verilmiştir.10- Hadis: ''Bir kimse binasını yedi zira'dan fazla yükseltirse...'' Bu eseri sahih kabul eden kimseye rastlamadım. Hafız İbni Hacer, Fethü'l-Bari'de (11/ 92) şöyle der: '' Bina yükseltmenin zemmi hakkında açık bir şekilde İbn-ü Ebi'd-Dünya'nın, Umara b. Amir'den yapmış olduğu bir rivayet gelmiştir: "Bir kimse binasını yedi zira'dan fazla yükseltirse, kendisine: Ey fasık nereye gidiyorsun, diye nida edilir.'' Rivayet bu şekildedir. (Bölümün numarası 4; Page No. 489)  Bu hadisler ve onların manasında gelenler arasında sahih, hasen ve sahih olmayan rivayetler de mevcuttur. Bu rivayetler içerisinden hüccet değeri olanları ise, bu işi övünmek, israf ve savurgan bir şekilde yapanlara yönelik bir kınama olarak yorumlamak gerekmektedir. Şüphe yok ki bu; durumların değişmesine, şahıslara, yer ve zamana göre farklılık arzeder. Sahih-i Müslim de Ömer b. el-Hattab'ın (r.a.) Resulullah'tan (s.a.v.) rivayet ettiğine göre, Cebrail (a.s.) Resulullah'a (s.a.v.) kıyamet alametleri ile sorusuna vermiş olduğu şu cevap sabittir: çıplak ayak, çulsuz ve fakir koyun çobanlarının yüksek bina yapmada birbirleriyle yarışmalarını görmendir. İbni Recep bu hadisin şerhinde şöyle der: Bununla maksad: İnsanlar içerisinde en sefil olanlarının, onlara lider olması, mallarının çoğalması neticesinde bina yapma ve süsleme yarışına girmeleridir. İmam En-Nevevi Müslim'de, bu hadis hakkında konuşurken bu manayı nakletmiştir.Fakat muhtaç olan kimseler için oturacak yerler yapmak, bu ve benzeri şeyler için kazanç elde etmeye yönelik sebepler ortaya çıkarmak gibi şer'i bir amaçla binalar yapmakta bizce bir sakınca bulunmamaktadır. Çünkü işler niyetlere bağlıdır. Nitekim Resulullah (s.a.v.) şöyle buyurur: Ameller niyetlere göredir. Herkese niyet ettiği şey vardır. Bu hadisi Buhari ve Müslim Sahih'lerinde Ömer'den (r.a.) rivayet etmişlerdir.Başarı Allah'tandır! Efendimiz Muhammed'e (s.a.v.), âilesine ve sahabesine salât ve selam olsun.