Yerden çıkan ürünlerin zekatı

Yerden çıkanın tanımı

Yerden çıkanlar iki çeşittir: Tahıl ve ürünler, maden ve defineler.

Birincisi: Tahıllar ve meyveler

Tahıl ve meyvelerin tanımı

Tahıl ve meyvelerin zekatının hükmü

Tahıl ve meyvelerin zekatı farzdır. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: «Devşirilip toplandığı gün de hakkını (zekâtı) verin» (Enam: 141)

Peygamber (sallâllahü aleyhi vesellem) şöyle buyurmaktadır: “Yağmur [Yağmur, sel ve pınar sularının suladığı ürünler] ve pınar sularının suladığı veya yerden çıkan ürünlerde öşür (onda bir), hayvanla [Hayvanla sulanan ürünler] sulanan ürünlerde ise yarım öşür (yirmide bir) zekât vardır.” [Buhari rivayet etti]

Tahıl ve meyvelerin zekatının farz olmasının şartları

1- Biriktirilmiş olmalıdır:

Biriktirilmemişse ve günlük gıda ihtiyacına ayrılmışsa onda zekat düşmez. Bunun sebebi ise biriktirilmemiş malın, kendisinden yararlanılmasını sağlayan tamamlanmış bir maliyetinin olmamasıdır.

2- Ölçülebilir olması:

Ölçükleri tayin edilmiş türden olmalıdırlar. Peygamber (sallâllahü aleyhi vesellem) şöyle buyurmaktadır: “Beş yük’ten az olan hurma ve tahılda zekât yoktur.” [Müslim rivayet etti]

Sebzeler ve baklagiller gibi ölçekli olmayan ürünlerin zekatı yoktur.

3- İnsanoğlunun yetiştirmesiyle toprakta yetişmiş olması:

Kendi kendine yetişen ürünün zekatı yoktur.

4- Nisab miktarına ulaşması:

Beş yük’ten az olmamasıdır. Peygamber (sallâllahü aleyhi vesellem) şöyle buyurmaktadır: “Beş yük’ten az olan hurma ve tahılda zekât yoktur.” [Müslim rivayet etti]

Buna göre nisab, Nebevî 300 sâ’dır. Bu da kaliteli buğdaydan 612 kg.’a tekabül etmektedir. Buradaki nisab, bir ürünün tüm çeşitlerini kapsamaktadır.

Bunlar –örneğin hurma çeşitlerinden sükkeri ve bürhi- birbirine eklenerek o ürünün –hurmanın- nisab miktarını oluştururlar.

Farklı –örneğin buğday ve arpa gibi- ürünler biribirine eklenmez. Dolayısıyla nisab miktarına ulaşmak için buğday; arpa veya hurmaya eklenemez.

Tahıl ve meyvelerin zekatının farz olmasının vakti

Meyvelerin yetişmesi; tahılların ise sertleşmesi ile zekât vacip olur. Meyve veya tahıl, olgunlaştıktan sonra satılırsa bunların zekatı satıcıya aittir. Çünkü kişi onlara zekat vacip olduğu vakit malik olmuştur.

Tahıl ve meyvelerde farz olan zekatın miktarı

1. Sahibine herhangi bir külfet olmaksızın yağmur ve pınar sularıyla sulanan ürünlerde öşür (ürünün %10’u) zekat olarak verilmelidir.

2. Kuyu suyu gibi sahibine külfet getirmek suretiyle sulanan ürünlerde zekat olarak öşrün yarısı (ürünün %5’i) verilmelidir.

3. Bazen yağmur bazen de kuyu suyuyla sulanan ürünlerde zekat olarak o ürünün %7,5’i zekat olarak verilmelidir.

Peygamber (sallâllahü aleyhi vesellem) şöyle buyurmaktadır: “Yağmur ve nehir sularıyla sulanan toprak mahsullerinde onda bir; kova ile sulananlarda ise yirmide bir vardır.” [Müslim rivayet etti]

Madenlerin ve defilerin zekatı

Maden ve definelerin tanımı

Maden

Altın, gümüş, demir, mücevher ve kurşun gibi yerden çıkarılan ürünler. Yerden hammadde olarak çıkarılan ürünlerde bu kapsamdadır.

Defineler

Altın, gümüş gibi insan eliyle toprağın altında gömülü halde bulunan mal.

Maden ve definelerin zekatının hükmü

Bunların zekat yükümlülüğü bulunmaktadır. Yüce Allah şöyle buyurmaktadır: «Ey iman edenler! Kazandıklarınızın temizlerinden ve rızık olarak yerden size çıkardıklarımızdan (Allah için) sarfedin. Size verilirse göz yummadan alamayacağınız kötü ve değersiz şeyleri sakın vermeye kalkmayın. Biliniz ki Allah zengindir, öğülmeye lâyıktır.» (Bakara: 267)

Peygamber (sallâllahü aleyhi vesellem) de şöyle buyurmaktadır: “Definede beşte bir vardır.” [Buhari ve Müslim rivayet ettiler]

Definenin zekat şartları

Definenin zekatıyla ilgili herhangi bir şart bulunmamaktadır. İnsan onu çıkarır çıkarmaz hemen zekatını vermelidir.

Maden ve definelerin zekatında farz olan miktar

Maden ve definelerin çoğunda ve azında beşte bir (humus) düşer.

Peygamber (sallâllahü aleyhi vesellem)’in “Definede beşte bir vardır” [Buhari ve Müslim rivayet ettiler] hadisi buna delildir.

Hammadde Altın

Hammadde Gümüş

Hammadde demir

Kurşun cevheri