Aynı anda haramdan sakınmak ve ana babaya iyilikte bulunmak

( 19680 ) Numaralı fetva: Soru : Babama itaat ve hizmet ile haramdan sakınmayı aynı anda nasıl yapabilirim?

Cevap : Bu soru evlat ile ebeveyn ilişkisi açısından sana geniş bir cevap yazmamızı gerekli kılmıştır. Bu da aşağıdaki şeylerle olur: Öncelikle : Tertemiz olan şeriatın kuralı şudur: Ana babaya iyilik yapmak, itaat etmek ve ihsanda bulunmak çocuğa farz kılınmıştır. Bu da yumuşak söz, merhamet, muhabbet, dünya ve ahiret namına faydalı olmak, hizmet, onlara ve sevenlerine sıla-ı rahim ile mümkündür. Bunların hepsi onlara ihsandandır. Bu da dede ve nineye kadar bütün atalara şamildir. Aynı zamanda kız erkek bütün evlatları ve torunları da kapsar. Bu dinen zarurettir. Kitap, sünnet ve icma'dan buna çokça delil vardır. Allah Te'âlâ şöyle buyurmuştur: Allah'a ibadet edin ve O'na hiçbir şeyi ortak koşmayın. Ana-babaya, iyi davranın. ve Allah sübhanehu dedi Rabbin, sadece kendisine kulluk etmenizi, ana-babanıza da iyi davranmanızı kesin bir şekilde emretti. (Bölümün numarası 25; Page No. 132)  Bu Allah'ın (c.c.) kullarına vasiyetidir. O (c.c.) şöyle buyurmuştur: Biz insana, ana-babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir. Çünkü anası onu nice sıkıntılara katlanarak taşımıştır. Allah Te'âlâ'nın şu ayetine kadar: Eğer onlar seni, hakkında bilgin olmayan bir şeyi (körü körüne) bana ortak koşman için zorlarlarsa, onlara itaat etme. Onlarla dünyada iyi geçin. Bana yönelenlerin yoluna uy. Sonunda dönüşünüz ancak banadır. O zaman size, yapmış olduklarınızı haber vereceğim. Sıhhati üzere ittifak edilen hadiste Ebu Hureyre (r.a.) şöyle rivayet etmiştir: Bir adam Resûlullah'a (s.a.v.) gelerek: Kendisine en iyi davranmam gereken kimdir? diye sordu. Resûlullah (s.a.v.): Annen, buyurdu. Adam: Ondan sonra kimdir? diye sordu. Annen, buyurdu. Adam tekrar: Ondan sonra kim gelir? diye sordu. Annen, dedi. Adam tekrar: Sonra kim gelir? diye sordu. Resulullah (s.a.v.): Baban, cevabını verdi. Müslim rivayetinde hadise şu ifadeyi de eklemiştir: Daha sonra da bunları takip eden tedrici yakınlarına. (Bölümün numarası 25; Page No. 133) Böylece kitap ve sünnette ana babaya asi davranmanın ve onlara eziyet etmenin haram olduğu açıkça belirtilmiştir. Müslümanlar bu konuda icma etmiştir. Bu en büyük günahlardandır. Ana babaya karşı gelmenin manası şudur: Onlara iyiliği terk etmek, onlardan sıkılmak, onlara karşı öfkelenmek ve onları ağırdan almak. Özellikle yaşlandıkları zaman. Allah'tan (c.c.) afiyet ve selamet diliyoruz. Aynı şekilde baba evlada kötülük yapsa bile, evlat ona kötülükle karşılık veremez. Allah'ın (c.c.) sözüyle amel ederek, ona güzel şekilde karşılık vermelidir. Sen (kötülüğü) en güzel bir şekilde önle. O zaman seninle arasında düşmanlık bulunan kimse, sanki candan bir dost olur. Ana baba ihsan açısından başkalarından daha önceliklidirler. Çünkü Allah (c.c.) şöyle buyurmuştur: ana-babanıza da iyi davranın İkinci olarak: Günahı emretmedikçe maruf olanda ana babaya itaat etmek çocuğa farzdır. Eğer isyanı emredelerse: Yaratana isyan hususunda, yaratılana itaat edilmez. Çünkü Allah (c.c.) şöyle buyurmuştur: Biz, insana, ana-babasına iyi davranmasını tavsiye etmişizdir. Eğer onlar, seni, hakkında bilgin olmayan bir şeyi (körü körüne) bana ortak koşman için zorlarlarsa, onlara itaat etme. Ve şu ayet-i kerime'ye kadar: Eğer onlar seni, hakkında bilgin olmayan bir şeyi (körü körüne) bana ortak koşman için zorlarlarsa, onlara itaat etme. Onlarla dünyada iyi geçin. Peygamber (s.a.v.)'in şöyle dediği sabit olmuştur: Yaratana isyan hususunda hiç yaratılana itaat etmeyin. İmam Ahmed rivayet etmiştir. (Bölümün numarası 25; Page No. 134) Bu sebeple ana baba evlatlarına, Allah'a şirk koşmak, içki içmek, açık saçık gezmek, yahudi ve hristiyanlara benzemek vb. isyanları emrederse, ya da ana baba evladına farz namazlardan birini terk etmeyi, erkek olanlara mescitte eda etmeyi men eder ve buna benzer Allah'ın (c.c.) farz kıldığı şeyleri yapmamasını emrederse, çocuk bu konularda ana babaya itaat etmez. Çocuğun ana babasına karşı sadece iyilikle davranıp marufa göre muamele etmesi gerekir. Bir günahı yapmak veya farzı terk etmek konusunda itaat etmesine gerek yoktur. Mubah ve normal durumlardaki itaate gelince, evlenme boşanma gibi durumlarda vakıa maslahat ve zarara göre değerlendirilir. Eğer ana baba evlatlarına bu konuda yasak veya emirde bulunsalar ve maslahatta onlara muhalefet etmekte ise, çocuk ana babasına bu konuda muhalefet edebilir. Günahı olmaz. Resulullah (s.a.v.) sözünün umumuna göre: Siz dünyanızın işlerini daha iyi bilirsiniz. Çocuk bu şekilde ana babasına karşı asi olmaz. Eğer maslahat ana babanın emrine uygun ise, evladın ana babasına itaat etmesinde hayır, bereket, iyilik ve ihsan vardır. Ebeveyn evlatlarına nasihat etme ve menfaatlerini düşünme hususunda başkalarından daha önceliklidir. (Bölümün numarası 25; Page No. 135) Üçüncü olarak: Evlat ana babasında dini anlamda bir kayma görürse, namazları hafife almak, haramlara dalmak ve haram kazanç kazanmak gibi. Bu durumda evlat, onlara nasihatte bulunmalı ve şeriata uymaları için gayret etmelidir. Bunu onlara hidayet için dua etmekle beraber incelikle ve merhametle yapmalıdır. Duruma uygun bir şekilde akraba ve yakın birinden de destek alabilir. Eğer buna icabet ederlerse ne ala, Allah'a hamd olsun. Ancak kabul etmezlerse, evlat Allah'tan yardım istemeli ve onların kazancıyla, onlarla aynı evde yaşamaktan kaçınmalıdır. Allah'a yönelen kulun yoluna icabet ederek dünya hayatında onlarla iyi geçinir. Bunu ana babaya isyan olarak görmemelidir. Ancak bu durum onu onlara karşı kötü davranmaya ve aradaki bağı kesmeye sevk etmemelidir. Başarı Allah'tandır! Allah, peygamberimiz Hz. Muhammed (s.a.v.)'e, âilesine ve sahabesine salât ve selam etsin.