سجدهء سهو، شكر وتلاوت

2ـ شك در اثناى نماز

چنين شكى از دو حالت خالى نيست:

أ ـ اينكه يكى از دو چيز نزدش ترجيح يابد:

درينجا بآنچه كه نزدش ترجيح يافته عمل ميكند، وبعد از سلام دادن، براى سهو دو سجده ميكند.

مثال آن: مردى نماز ظهر را ميخواند ودر ركعت شك كرد كه آيا دوم است يا سوم؟ ولى ترجيح برآن شده كه ركعت سوم است، پس همان ركعت سوم شمرده ميشود، بعد از سلام دادن براى سهو دو سجده ميكند.

ودليل بر آن فرمودهء نبى اكرم (صلى الله عليه وسلم) است:" هرگاه يكى از شما در نمازش شك كرد، بايد كه براى رسيدن به درستى فكر كند، پس از آن سلام دهد وبعد از آن دو بار سجده كند"[ بروايت ابن حبان]

براى سهو سجده ميكند پس از آن سلام ميدهد

ب ـ اگر يكى از دو چيز برايش ترجيح نداشت:

درينجا بر كمترين آن بنا ميكند، نمازش را تمام نموده قبل از سلام سجدهء سهو ميكند.

مثال آن: مردى نماز ظهر را ميخواند برايش شك پيدا شد كه ركعت دوم است يا سوم وهيچ ترجيحى براى يكى از آن نزدش پيدا نشد؟ اين مرد به كمترين آن بنا ميكند، وآنرا ركعت دوم شمرده نمازش را تمام ميكند، براى سهو قبل ازسلام دادن دو سجده ميكند.

ودليل بر اين، فرمودهء نبى اكرم ﷺ است: " اگر يكى از شما در نمازش شك كرد كه چند ركعت خوانده، سه ركعت ويا چهار ركعت؟ بايد شك را بگذارد وبر يقين بنا كند، پس از آن دو سجده كند قبل از سلام دادن".[ بروايت مسلم]

سلام ميدهد پس از آن براى سهو سجده ميكند

1ـ كمبود ركن:

وآن از دو حالت خالى نيست:

أ ـ اگر به موضع كمبود در ركعت بعدى رسيد و به يادش آمد

درينجا ركعتى را كه ركنى از آن ترك شده است را ملغى ميكند، وركعت بعدى را بعوض آن معتبر ميشمارد.

مثال آن: مردى ركوع را در ركعت اول فراموش كرد، ودر ركوع ركعت دوم به يادش آمد كه ركوع در ركعت اول را فراموش كرده، پس همين ركعت، ركعت اول است نه قبلى آن، ونمازش را تمام ميكند، پس از آن بعد از سلام براى سهو سجده ميكند.

براى سهو سجده ميكند پس از آن سلام ميدهد

2ـ كمبود واجب:

اگر نمازگذار واجبى از واجبات نماز را فراموش كرد، از سه حالت خالى نميباشد:

أ ـ قبل ازينكه از موضع همان واجب در نماز بگذرد به يادش آمد.

درينحالت آنرا انجام دهد، وهيچ چيزى بروى نيست.

ب ـ پس ازينكه از موضع آن در نمازگذشت وقبل ازينكه به ركن بعدى برسد به يادش آمد.

درينحالت برميگردد، وآن واجب را اداء ميكند، پس از آن نمازش را تمام نموده بعد از سلام دادن سجدهء سهو ميكند.

ج ـ پس از رسيدن به ركن بعدى به يادش آمد.

درينحالت به نمازش ادامه ميدهد، وبر نميگردد، وقبل ازسلام دادن براى سهو سجده ميكند.

مثال آن: مردى از سجدهء دوم در ركعت دوم سرش را بلند كرد تا به ركعت سوم برخيزد ولى قبل ازينكه از جا بلند شود بيادش آمد كه به تشهد اول ننشسته است، پس به تشهد مي نشيند ونمازش را تمام ميكند وهيچ چيزى بر وى نيست.

اگر پس ازينكه بلند شد وقبل ازينكه بكلى ايستاده شود به يادش آمد كه به تشهد اول ننشسته است، مي نشيند وتشهد ميخواند، وسپس نمازش را به پايان ميبرد، وبعد از سلام دادن براى سهو سجده ميكند.

اگر پس ازينكه برخاست وايستاده شد بخاطرش آمد كه تشهد اول را فراموش كرده، بر نميگردد، بلكه نمازش را تمام ميكند، وبراى سهو قبل از سلام دادن سجده ميكند.

ودليل آن، حديث عبدالله بن بحينة" اينكه نبى اكرم ﷺ با آنها نماز ظهر را اداء كردند، بعد از دو ركعت به قعده ننشستند، مردم هم با ايشان برخاستند، تا اينكه نماز را تمام كردند، ومردم انتظار سلام دادن ايشانرا داشتند، در حاليكه نشسته بودند، قبل از سلام دو سجده كردند وبعد ازآن سلام دادند."[ بروايت بخارى]

مسائل

1ـ اگر نمازگذار سلام داد قبل از تمام شدن نماز، وبه خاطر نياورد مگر بعد از دير زمانى، نماز را از نو اعاده كند، واگر بعد از گذشت وقت كمى مانند دقائقى چند يعنى دو تا سه دقيقه باشد، نمازش را تكميل ميكند، وبعد از نماز براى سهو سجده ميكند.

2ـ بر مقتدى واجب است تا از امام در سجدهء سهو پيروى كند، اگرچه بعد از سهو به امام پيوسته باشد.

3ـ نمازگذار اگر مرتكب دو سهوى گرديد كه موضع يكى قبل ازسلام، وموضع دومى بعد از سلام بود، تنها قبل از سلام سجده ميكند.

تكبير تحريمه پس از آن براى سهو سجده ميكند

وصف سجدهء تلاوت

- قارى ويا شنوندهء آيت سجده، تكبيرگويان سجده ميكند وميگويد: «سبحان ربي الأعلى»، واين دعا را ميخواند: «سجد وجهي للذي خلقه، وشق سمعه وبصره بحوله وقوته»[ بروايت ترمذى].

-«اللهم اكتب لي بها عندك أجراً، وضع عني بها وزراً، واجعلها لي عندك ذُخراً، وتقبلها مني كما تقبلتها من عبدك داود»[بروايت ترمذى].

- پس از آن تكبير ميگويد، واز سحده بلند ميشود ـ اگر در نماز بود ـ واگر در نماز نبود بدون تكبير وسلام بلند ميشود.