زكات ، حكم وشروط آن

تعريف زكات

منزلت زكات

زكات فريضه اى از فرايض اسلام است، و ركن سوم اركان اسلام نيز ميباشد، الله عزوجل فرموده است: ( ونماز را برپا داريد و زكات را بپردازيد) (نور: 56)

نبى اكرم (صلى الله عليه وسلم) فرموده اند: (اسلام بر پنج چيز بنا شده است: شهادت لاَ إِلَهَ إِلاَّ الله، وَأَنَّ مُحَمَّدًا عَبْدُهُ وَرَسُولُهُ، و برپا كردن نماز، و پرداخت زكات، وحج بيت الله، و روزهء رمضان) [به روايت بخارى ومسلم]

حكم منع كنندهء زكات.

منع كنندهء زكات، يا از روى انكار، [جحود: يعنى انكار از واجب بودنش] و يا از روى بخل ورزى مانع آن ميشود.

1ـ مانع زكات از روى انكار

كسيكه وجوب زكات را انكار كند، به اجماع امت كافر ميشود، اگر وجوب آنرا ميدانسته است، بدليل تكذيبش الله تعالى وپيامبرش را.

2ـ مانع زكات از روى بخل

كسيكه از روى بخل، از دادن زكات امتناع ميكند، از وى با زور گرفته ميشود، ولى كافر نميگردد، هر چند كه مرتكب گناهى از بزرگترين گناهان كبيره شده است.

بدليل فرموده اى نبى اكرم ﷺدر مورد مانع زكات: ( هر صاحب زر و سيمى كه حق آنرا نمى دهد، در روز قيامت با تخته هاى آتشينى كه در آتش دوزخ سوزان شده، پهلو، پيشانى و پشت او را داغ كنند، هر زمانيكه سرد شود، بار ديگر اعاده ميشود، در روزيكه برابر پنجاه هزار سال است، تا اينكه ميان بندگان قضاوت شود. تا راه خود را ببيند كه يا به سوى بهشت، و يا به سوى دوزخ باز شود)[ به روايت مسلم]

اگر به جنگ برخاست ، با او قتال شود، تا زمانى كه به امر الله تعالى تابع شده، زكات بپردازد، بدليل فرموده اى الله تعالى:( اگر توبه كردند، ونماز را برپاداشته، و زكات را آوردند، متعرض شان نشويد) (توبه:5)

ونيز بدليل فرموده اى نبى اكرم ﷺ: ( امر شده ام با مردم بجنگم، تا شهادت بدهند كه لاَ إلَهَ إِلاَّ الله وَأَنَّ مُحَمَّدًا رَسُولُ اللهِ، ونماز برپا كنند، و زكات بدهند، اگر چنين كردند، خونها واموال شان را از من در امان داشته اند، مگر بحق اسلام، وحسابشان نزد الله تعالى است).[ به روايت بخارى ومسلم]

وابوبكر صديق با كسانيكه از دادن زكات امتناع داشتند جنگ نموده، وفرمود: ( قسم بخدا با كسيكه ميان نماز و زكات فرقى قائل شود بجنگ بر ميخيزم، زيرا كه زكات حق مال است، وقسم بخدا اگر از پرداخت زكات سال كه به رسول الله ﷺ ميپرداختند، امتناع ورزند، با آنها جنگ خواهم كرد ).[ به روايت بخارى]

حكمت واجب شدن زكات

1- پاكسازى نفسها از بخل وگناهان واشتباهات، الله تعالى ميفرمايد: ( از مالهايشان زكات بگير تا آنها را از آثار گناهان پاك سازى، ودر نفسهايشان فعل خير را رشد دهى). (توبه:103)

2- پاكسازى مال و نمو و رشد آن، وحلول بركت در آن: بدليل فرموده اى نبى اكرمﷺ: ( صدقه يعنى زكات چيزى از مال را ناقص نميكند)[ به روايت مسلم]

3- آزمايش بنده است در فرمانبردارى از اوامر الله تعالى، ونيز تقديم محبت الله تعالى بر محبت مال است.

4- همدردى با مستمند و رفع حاجت نيازمندان ميباشد، كه باعث افزايش محبت شده، بالاترين درجهء تكافل اجتماعى ميان افراد جامعهء مسلمان را تحقق ميبخشد.

5- خوگرفتن وعادت كردن به مصرف كردن دارائى در سبيل الله.

شرايط وجوب زكات

1ـ اسلام

بر كافر زكات نيست، زيرا كه الله تعالى عمل كافر را قبول نميكند.

2ـ آزادى

بر برده زكات نيست، زيرا كه مال او ملك بادارش ميباشد.

3ـ مالكيت نصاب است

تعريف نصاب

شرطهاى نصاب:

أ ـ مالي كه به نصاب رسيده، اضافه از نيازمنديهاى ضرورى باشد كه انسان از آن مستغنى شده نميتواند، مانند : طعام، لباس ومسكن، زيرا كه زكات براى تسلى مستمندان واجب شده، بنابر اين بايد صاحب مال نيازمند نباشد.

ب ـ مال به نصاب رسيده ملك كامل شخص معين باشد، بنابر اين زكات در ماليكه ملك شخص معينى نباشد واجب نيست، مانند: ماليكه براى بناى مسجد جمع آورى شده، ويا ماليكه وقف شده به منافع عمومى، ويا امواليكه در صندوقهاى جمعيتهاى خيريه ميباشد، در آنها زكات نيست.

4ـ گذشت يك سال بر مال

بايد بر مالى كه به نصاب رسيده ودر ملكيت صاحبش بوده ، دوازده ماه هجرى قمرى بر آن سپرى شود، اين شرط ويژهء نقدين (زر و سيم) وكالاهاى بازرگانى، وحيوانات اهلى ميباشد، اما در مورد محصولات كشاورزى، ميوجات، معادن وگنجها، گذشت سال در آنها شرط نيست.