اركان، مباحات، مستحبات، مكروهات ومفسدات روزه

اركان روزه

ركن اول: خود دارى از مفطرات از طلوع فجر تا غروب خورشيد.

بدليل فرمودهء الله متعال: (وبخوريد وبنوشيد تا اينكه رشتهء سفيد از رشته سياه فجر بشما واضح شود، پس از آن روزه را تا به شب تمام كنيد) (بقره:187)

مقصود از رشتهء سفيد ورشتهء سياه: روشنى روز، وسياهى شب ميباشد.

ركن دوم: نيت است

يعنى روزه دار با اين خود دارى از مفطرات قصد پرستش الله عزوجل را بكند، بدليل فرمودهء آنحضرت : ( اعمال به نيتهايش مرتبط است، وبراى هر كس همان چيزيست كه نيتش را كرده است).[ به اتفاق بخارى ومسلم]

مباحات روزه

1. غسل كردن، نشستن در آب براى سرد شدن.

2. بلعيدن آب دهن واخلاط.

3. چشيدن طعام فقط به زبان، بشرط اينكه چيزى از آن در حلقش فرو نرود.

4. بوئيدن عطرها، وخوشبوگر هوا

براى روزه دار بوئيدن عطر مباح است

غسل كردن روزه دار مباح است

براى روزه دار چشيدن طعام مباح است

- استعمال مسواك براى روزه دار :

استعمال مسواك در هر وقت مشروع است، چه قبل از زوال باشد ويا بعد از آن، وچه مسواك تر باشد يا خشك، ولى روزه دار متوجه باشد كه چيزى از مسواك تر به حلقش نرود، زيرا درين حالت روزه اش ميشكند.

براى روزه دار مسواك زدن مباح است

مستحبات روزه

1ـ سحرخيزى (پس شبى) وتاخيرش تا نزديكى اذان فجر.

بدليل فرموده آنحضرتﷺ: ( براى خوردن غذا به سحرى برخيزيد، زيرا كه در سحر خيزى بركت است).[ به اتفاق بخارى ومسلم]

سحر خيزى به غذاى بسيار وكم وبه نوشيدن جرعه ء آبى نيز تحقق مى يابد، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ: ( سحرى، خوردنش بركت است، پس آنرا ترك مكنيد، ولو اينكه يكى از شما جرعهء آبى بنوشد، زيرا الله تعالى وفرشتگانش بر سحر خيزان درود ميفرستند).[ به روايت احمد]

تاخير كردن سحرخيزى مستحب است، از زيد بن ثابت روايت است كه فرمود: ( با رسول الله ﷺ سحرى خورديم وپس از آن به نماز ايستاديم، انس بن مالك فرمود: پرسيدم: ميان آندو چه مقدار زمانى بود؟ فرمود: بمقدار پنجاه آيت).[ به اتفاق بخارى ومسلم]

سحرى بخورد اگرچه جرعهء آب باشد

- نوشيدن در اثناى اذان :

اگر نوشيدنى در دستش بود اذان را شنيد، ميتواند آنرا تا آخر بنوشد، از أبى هريرة روايت است كه فرمود: رسول الله ﷺ فرمودند: (اگر نوشيدنى در دست يكى از شما بود واذان را شنيد، تا اينكه نيازش را برآورده نكرده، آنرا نگذارد). [ به روايت ابو داود]

2ـ عجله براى افطار

براى روزه دار مستحب است هنگاميكه از غروب خورشيد متأكد گرديد، زود افطار كند، بدليل فرمودهء آنحضرتﷺ : ( مردم هنوز به خير اند، اگر زود افطار كنند).[ به روايت ابو داود]

وافطار با چند خرماى تازه مستحب است، اگر نيافت با چند خرما، وشمار آن طاق باشد، اگر آنرا هم پيدا نكرد، چند جرعه آب بنوشد، بدليل حديث انس بن مالك كه فرمود: ( رسول الله قبل از نماز با خرماى تازه افطار ميكردند، اگر خرماى تازه نبود باخرماى خشك، واگر آنهم نبود، چند جرعه[حسا: نوشيد] آب مينوشيدند)[ به روايت ترمذى]، اگر چيزى نيافت در قلبش نيت افطار راميكند، واين برايش كافى است.

3ـ دعاى هنگام افطار

بدليل آنچه كه از رسول الله ﷺ ثابت شده، آنحضرت ﷺ در هنگام افطار ميفرمودند: ( تشنگى رفت، ورگها سيراب شد، وبخواست الله اجر ثابت شد)[ به روايت ابو داود].

وهمچنين فرموده اند: ( براى روزه دار در هنگام افطارش دعائيست كه رد نميشود) [ به روايت ابن ماجه]

4ـ ترك بيهودگى وهمبسترى

بدليل فرمودهء آنحضرتﷺ: ( اگر روز، روزهء يكى از شما بود، فحش نگويد[يرفت: از رفث است، وآن سخن فحش گفتن را گويند، وبه همبسترشدن وهمآغوش شدن نيز اطلاق ميشود] ويا همبسترى نكند، با صداى بلند مجادله نكند[ يصخب: از صخب است: وآن مخاصمت كردن وفرياد زدن را گويد]، اگر كسى به وى دشنام داد، ويا با او جنگ كرد، بايد بگويد: من شخص روزه دار هستم).[ به اتفاق بخارى ومسلم]

5 ـ انواع عبادتها بسيار كند

مانند تلاوت قرآن، وذكر الله، نماز تراويح، شب خيزى، شب زنده دارى براى شب قدر، اداى سنتهاى راتبه، صدقه دادن، سخاوتمند بودن، در راه خير صرف كردن، براى روزه داران افطارى دادن، وعمره كردن، زيرا كه پاداش نيكوكارى در رمضان چند برابر است، از ابن عباس روايت است كه فرمود: ( رسول اللهﷺ سخاوتمندتر از همهء مردم بودند، ودر رمضان زمانيكه جبرئيل بديدار ايشان ميآمد، بيش از هر وقت سخاوتمندتر ميبودند، جبرئيل در هر شب رمضان با ايشان ديدار مينمود، وقرآن را برايشان مدارست ميكرد، پس رسول اللهﷺ در هنگام ديدار جبرئيل از وزش باد هم سخاوتمندتر بودند)[ به روايت بخارى].

مكروهات روزه

1ـ در مضمضه واستنشاق مبالغه كردن

زيرا بيم آنست كه آب به شكمش برود، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ ( در استنشاق يعنى آب در بينى كردن مبالغه كن، مگر اينكه روزه دار باشى) [ به روايت ابو داود]

2ـ بوسيدن بشهوت

براى روزه دار اگر بيم انزال منى باشد، ويا باعث هيجان شهوتش ميشود، بوسيدن مكروه است.

روزه دار بايد از هر آنچه كه شهوت انگيز باشد اجتناب كند، مگر اينكه برخود اطمينان دارد كه روزه اش فاسد نميشود، باكى ندارد، از أم المؤمنين عائشه صديقه رضی الله عنها روايت شده كه فرمود: ( نبى اكرم ﷺ بوسه ميكردند، وهمآغوش ميشدند در حاليكه روزه دار بودند، وتوانمندى مهار كردن نياز[إربه: يعنى : نيازش] خود را داشتند).[ به روايت بخارى ومسلم]

وبنابرين براى جوان همآغوشى مكروه است، نه براى سالمند، از ابى هريرة روايت است كه: (مردى از رسول الله ﷺ در مورد همآغوشى روزه دار پرسيد، برايش مجاز دانستند، ومردى ديگرى آمد وپرسيد، وى را منع كردند، پس كسيكه برايش اجازه دادند سالمند بود، وكسيكه او را منع كردند، جوان بود).[ به روايت ابو داود]

مفسدات روزه

1ـ خوردن ونوشيدن قصدى در روز رمضان

بدليل فرمودهء الله متعال: (وبخوريد وبنوشيد تا اينكه رشتهء سفيد از رشته سياه فجر بشما واضح شود، پس از آن روزه را تا به شب تمام كنيد) (بقره:187)

مقصود از رشتهء سفيد ورشتهء سياه: روشنى روز، وسياهى شب ميباشد.

افطار بخاطر كار

كسانيكه در نانوائى وكارهاى مشقت بار مشغول هستند، افطار كردن برايشان مباح نيست، زيرا كه آنها مانند ديگران مكلف به روزه داشتن هستند.

- آگاهى ها ......

- كسيكه بفراموشى خورد ويا نوشيد، روزه اش صحيح است، وزمانيكه يادش آمد، بر وى واجب است تا خودرا نگهدارد، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ: ( كسيكه فراموش كرد كه روزه دارد، پس چيزى را خورد ويا نوشيد، بايد روزه اش را تمام كند، آنچه خورده ويا نوشيده، طعامى بوده كه الله تعالى بوى عطا كرده است). [به روايت مسلم]

- هر آنچه كه از راه دهن ويا بينى وارد بدن شود، ويا از جملهء آنچه كه بمعناى خورد ونوش باشد مانند سرنگ زدن مغذى روزه را فاسد ميكند، اما سرنگ غير مغذى مانند پنسلين وامثالش روزه را فاسد نميكند، زيرا كه خوردن ونوشيدن نبوده وبمعناى آنهم نميباشد.

سرنگ مغذى روزه را ميشكند

سرنگ پنسلين روزه را نميشكند

داروى مغذى روزه را ميشكند

- آنچيزيكه از راه دهن براى نياز بآن وارد بدن شود مانند دوربين درمانى وداروى فشارى نفس تنگى ومانند آن روزه را فاسد نميكند.

داروى فشارى نفس تنگى روزه را نميشكند

سرمه كردن، وداروى قطرهء به چشم ويا گوش ومانند آنها چكانيدن به روزه آسيبى نميرساند، زيرا دليلى بر فاسد شدن روزه وجود ندارد، ونيز چشم، مدخل عادى خوردن ونوشيدن نميباشد. همينگونه است داروى قطرهء گوش وبينى، ولى براى بينى بهتر است از چكانيدن قطره اجتناب شود،( چرا كه آنحضرت ﷺ از مبالغهء استنشاق، براى روزه دار )[به روايت ترمذى] منع كرده اند، بدليل آنكه مدخلى بجوف بدن ميباشد.

قطرهء چشم روزه را نميشكند

سرمه كردن روزه را نميشكند

اگر آنچه را كه مغذى نيست، ويا ضرر ميرساند كشيد، مانند سيگار، روزه اش را ميشكند، زيرا كه از مدخل عادى كه دهن است آنرا كشيده است كه بمعناى خوردن ونوشيدن ميباشد.

سيگار كشيدن روزه را ميشكند

آنچه كه اجتناب از آن ممكن نباشد مانند گرد وغبار راه، ويا بقاياى طعام در ميان دندانها اگر بشكم ميرود روزه را فاسد نميكند.

بقاياى غذا روزه را نميشكند

2ـ همبسترشدن

بدليل فرمودهء الله متعال: (براى شما حلال شده در شبهاى روزه همبسترى با زنانتان) (بقره:187)

ورفث: آميزش وهمبسترشدن، كسيكه روزه دار بود وهمبسترشد روزه اش باطل گرديده، بر وى قضاى روزى كه همبسترشده، وپرداخت كفاره شديد نيز ميباشد، كه عبارت از آزاد سازى غلامى، اگر پيدا نشد، دو ماه پيهم روزه گرفتن است، اگر نميتواند، بايد شصت مسكين را غذا بدهد، بدليل آنچه از ابى هريرة ثابت شده كه فرمود: ( مردى نزد نبى اكرم ﷺ آمد وگفت: هلاك شدم، فرمودند: چه شده؟ گفت: با همسرم در روز رمضان همبستر شدم، فرمودند: آيا توان آزاد سازى بردهء را دارى؟ گفت: نه، فرمودند: آيا ميتوانى دو ماه پيهم روزه بگيرى؟ گفت: نه فرمودند: آيا ميتوانى شصت مسكين را غذا بدهى، گفت: نه، فرمودند بنشين، پس نشست، نبى اكرمﷺ پيمانهء[العرق: پيمانهء بزرگ] بزرگ پر از خرما را آورده، فرمودند: اين را بگير، وصدقه بكن، گفت: آيا به فقيرتر از ما؟ نبى اكرم ﷺ خنديدند تا اينكه دندانهاى شان ظاهر شد، پس فرمودند: طعام اهل وعيالت باشد) [باتفاق بخارى ومسلم]

كفاره به همان ترتيبيكه آمده ميباشد، مساكين را غذا نميدهد، مگر اينكه توان روزه گرفتن را نداشته باشد، ونيز روزه نميگيرد، مگر اينكه توان آزاد سازى برده را نداشته باشد.

اگر زن شوهرش را وادار به جماع كرد، بايد كفاره بدهد، واگر شوهرش او را به جماع مجبور كرد، روزهء زن نيز باطل شده، و بر وى فقط قضاى يك روز، روزه است نه كفاره..