احکام نجاسات وپليديها

18881

تعريف نجاست

نجاست در لغت

پليدى

نجاست در شريعت

پليدي که شريعت به زائل کردنش امر کرده است

انواع نجاست ها

1ـ ادرار ومواد غائطه انسان

به دليل حديث اعرابى که ادرار نمود، نبى اکرم (صلى الله عليه وسلم) برايش فرمود:" اين مساجد براى بول وپليدي نيست، بلکه براى ذکر الله ونماز وقرائت قرآن ميباشد".[ به اتفاق بخارى ومسلم]

2ـ خون

به دليل ثبوت اينکه خولة بنت يسار نزد نبى اکرمﷺ آمد وفرمود:" اى رسول الله، من يک جامه دارم، وقاعدگى ميشوم در آن، آنحضرتﷺ فرمودند: هرگاه پاک شدى، جاى آلوده بخون را بشوى، سپس در همان جامه نماز بخوان"[ به روايت ابوداود]

نزد برخى از ائمه خون نجس همان خون قاعدگى است و سائر خونها پاک است، چه خون روان باشد يا غير روان، [خون روان: خونيکه از موضع خروجش برآمده سيلان ميکند] به دليل آنچه ثابت شده اينکه "يکى از مشرکان مسلمانى را که به نماز ايستاده بود، هدف تير قرار داد، در حاليكه خون از وى روان بود تير را کشيد وبه نماز خود ادامه داد" . [ به روايت ابوداود]

3ـ بول وسرگين حيوانى که گوشتش خورده نميشود

به دليل حديث ابن مسعود که فرمود:" نبى اکرمﷺ براى قضاى حاجت آمدند وبه من امر فرمودند تا سه سنگ برايشان بيآورم، دو قطعه سنگ يافتم، وسومى را جستجو کردم نيافتم سرگينى را گرفتم وبرايشان بردم، آندو قطعه سنگ را گرفتند وسرگين را انداختند وفرمودند: اين پليدى است [رکس: رجس يعنى پليدى]"[ به روايت بخارى]

حکم بول وسرگين حيوانيکه گوشتش خورده ميشود چيست؟

بول وسرگين حيوانيکه گوشتش خورده ميشود پاک است،نزد بسيارى از علماء، به دلیل حديث أنس بن مالک مردمانى وارد مدينه شده مبتلا به بيمارى گرديدند، نبى اکرمﷺآنها را به جائيکه اشتران زكات نگهدارى ميشد فرستادند تا از بول وشير آنها بنوشند [ به روايت بخارى] ولى نزد حنفى ها بول اسپ وحيوانيکه گوشتش خورده ميشود نجاست خفيفه است، اگر بسيار نباشد معاف است، مقدار زياد وبسيار آنست که ربع لباس ويا بدن را شامل شود.

4ـ خودمرده

حيوانيکه بدون ذبح شرعى مرده باشد، به دلیل فرمودۀ خداوند : "بگو در آنچه بمن وحى شده در خوردنى ها حرامى را نمى يابم مگر اينکه خودمرده ويا خون جارى شده ويا گوشت خوک باشد، پليد هست" (الأنعام 145)

آنچه از حيوان زنده قبل از ذبحش قطع شود در حکم خود مرده داخل ميشود.

خود مرده

واستثنا ازين حالات:

1ـ خود مرده ماهى وملخ:

به دلیل فرمودۀ آنحضرت ﷺ: " دو خود مرده ودو خون برايما حلال شده، اما دو خودمرده: ماهى وملخ واما دوخون: جگر وطحال ميباشد".[ به روايت احمد]

ماهي

ملخ

2ـ خودمرده ايکه خون جارى ندارد مانند مگس:

به دلیل فرمودۀ آنحضرتﷺ: " هرگاه مگسى در ظرف غذاى شما افتاد آنرا کاملا غوطه دهيد، وسپس دور افگنيد، زيرا در يک بالش شفاء و در ديگرش درد ميباشد"[به روايت بخارى]

مگس

5ـ گوشت خوک

به دليل فرمودۀ خداوند: "بگو در آنچه بمن وحى شده در خوردنى ها حرامى را نمى يابم مگر اينکه خودمرده ويا خون جارى شده ويا گوشت خوک باشد، پليد هست" (الأنعام:145)

خوك

6ـ سگ

سگ کاملا پليد است، ونجاست آب دهنش بسيار شديد است، به دلیل فرمودۀ آنحضرت ﷺ :" هرگاه سگى ظرف يکى ازشما را بليسد، آنرا هفت بار که اول بارش با خاک باشد بشوئيد"[ به اتفاق بخارى ومسلم]

ولوغ: ادخال سگ زبانش در ظرف وحرکت دادنش را گويند، چه بنوشد يا نه.

آب دهن سگ

7ـ مذى

عبارت از آبى سفيد رنگى رقيقى لغزانى است که هنگام ملاعبت ويا تفکر مجامعت خارج ميشود، بدون اينکه بااحساس شهوانى وسرعت همراه باشد، وپس از آن حالت سستى هم رخ نميدهد، شايد بعضيها خروجش را احساس هم نکنند.

به دليل حديث على بن ابى طالب که در مورد مذى پرسيد وچنين پاسخ دريافت کرد:" وضوء بکن، وآلت تناسلى خود را بشوى" [ به اتفاق بخارى ومسلم]

8ـ ودى

عبارت از آبى سفيد رنگى تيره ايست که بعد از بول خارج ميشود.

پاکى منى ونجاستش

منى: آبى سفيدى تيره ايست که با احساس شهوانى وسرعت خارج ميشود، وپس از آن حالت سستى رخ ميدهد، وداراى بوى مانند بوى تخم گنديده ميباشد.

نزد ابو حنيفه نجس است ونزد شافعى واحمد در قول مشهورش پاک وناخوش آيند است، زيرا أگر نجس بود حتما نبى اکرم ﷺ به شستنش امر ميکردند.

براى از بين بردنش اگر تر بوده شسته ميشود واگر خشک شده بود به ماليدنش اکتفاء ميشود، به دلیل حديث عائشه رضی الله عنها که فرموده است:" رسول اللهﷺ منى را از لباسشان ميشستند وبه نماز ميرفتند، در حاليکه آثار شستن را در همان لباس ميديدم"[ به اتفاق بخارى ومسلم]

ودر روايت مسلم: " من آنرا در لباس رسول اللهﷺ مى ماليدم، وسپس نماز مى خواندند". [ به اتفاق بخارى ومسلم]

شستن اگر تر باشد

ماليدن اگر خشک باشد

شراب وعطرهائيکه از مشتقات شراب باشد

برخى علماء باين نظرند که شراب از نظر حسى ومعنوى نجس است، در حاليکه برخى ديگر پاکى شراب را از نظر حسى ترجيح داده اند، على رغم نجاست معنوى آن، نوشيدنش از گناهان کبيرة ميباشد، و کلمه رجس يا نجس که در ين فرمودۀ خداوند متعال: " اي کسانيکه ايمان آورديد شراب وقمار وبتها وتيرهاى وسايل قمار نجس اند واز کارهاى شيطانى بوده بايد که از آن اجتناب کنيد تا رستگار شويد"(المائدة:90)

آمده است را نجاست معنوى ميدانند چنانچه در قمار وبتها است، بنا براين استعمال عطرهائيکه در آن الکول بکار رفته شرعا جائز است.

برخى علماء به اين نظرند که شراب از نظر حسى طاهر است على رغم نجاست معنوى آن ونوشيدنش از گناهان کبيره ميباشد، آنها رجسى که در آيت آمده است را رجس معنوى نه حسى ميدانند، چنانچه در قمار [ميسر: قمار] وبتها [أنصاب: بتها] است، بنا بر آن استعمال عطرهائيکه در آن الکول بکار رفته جواز دارد، زيرا که الکول از مشتقات شراب ميباشد.

شرابه

شيوه پاک سازى پليديها

1ـ پاک سازى زمينکه نجاست دارد

هرگاه نجاستى در زمينى باشد، بايد از آنجا زائل گردد، چه بوسيله ى آب باشد ويا با غير آن، به دليل حديث اعرابيکه در مسجد شاشيد، آنحضرتﷺفرمودند:" بگذاريد، وبر بولش دلوى [السجل: دلو پر از آب] پر از آب بريزيد[هريقوا: بريزيد] ، ويا دلوى بزرگى [ذنوب: دلو بزرگ پر از آب] از آب" [به اتفاق بخارى ومسلم]

اگر نجاست مايع بود وخشک گرديد، آن زمين پاک ميشود، به دلیل حديث أبي قلابة که در آن آمده است:" هرگاهيکه زمين خشک شود، پاک گرديده است[زکت: پاک شد]" [به روايت بخارى]

نجاست مايع بر زمين

خشک شدن نجاست مايع

شستن زمين با آب

2ـ پاک سازى آب نجس

با افزودن آب بيشتر به آن تا اينکه آثار نجاست زائل گردد پاک ميشود، همچنين با بکار برى وسايل تکنولوژى مدرن نيز پاک ميشود.

پاک سازى با افزايش آب

پاک سازى با وسائل مدرن

3ـ پاک کردن جامه نجاست بار

با آب شسته شده، مالش داده ميشود وسپس زير فشار آبش بيرون ميشود تا نجاستش زائل گردد.

پاک کردن جامه نجس

4ـ پاک کردن فرشها

با آب ويا منظفات مدرن شسته شده ومالش داده ميشود تا نجاستش زائل گردد.

پاک کردن فرش

5ـ پاک سازى پوست خود مرده

1ـ پوست خود مرده حيوانيکه گوشتش خورده ميشود

چنين پوستى با آش دادن پاک ميشود، به دليل فرمودۀ آنحضرتﷺ:" هرگاه پوست خام [اهاب: پوست قبل از دباغتش]دباغت شود پاک ميشود"[ به روايت مسلم]

دباغت: عمليه زائل کردن بد بوئى وايجاد نرمش بوسيله بعض مواد در پوست را گويند.

اما اگر حيوان خودمرده نباشد وبه شيوه شرعى ذبح شده وگوشتش خورده ميشود پوستش پاک است.

حيوانيکه گوشتش خورده ميشود

دباغت يا آش دادن

2ـ پوست خودمرده ى حيوانيكه گوشتش خورده نميشود

چنين پوستى حکم خودمرده را که نجاست است دارد وحتا اگر حيوان به شيوه شرعى ذبح شود نيز پاک نميگردد.

حيوانيکه گوشتش خورده نمشود

6ـ پاک کردن بول دختر وپسر شير خواريکه هنوز غذا نميخورد.

بول دختر شيرخوار شسته ميشود، واما بول پسر شيرخوار به آن آب پاشيده ميشود، به دلیل فرمودۀ آنحضرتﷺ: "بول دختر شيرخوار شسته ميشود، واما بول پسر شيرخوار به آن آب پاشيده ميشود"[ به روايت ابوداود]

بر ادرار پسر شيرخوار آب پاشيده ميشود

ادرار دختر شيرخوار شسته ميشود

7ـ پاک کردن آنچه که سگ آنرا ليسيده باشد.

هفت بار که اولش باخاک باشد شسته ميشود، به دلیل فرمودۀ آنحضرتﷺ:" هرگاه سگى ظرف يکى ازشما را بليسد، آنرا هفت بار که اول بارش با خاک باشد بشوئيد"[ به اتفاق بخارى ومسلم]

پاک کردن با خاک (يکبار) پس از آن پاک کردن با شستن (6 بار)

8ـ پاک کردن مذى و ودى

آلت تناسلى خود را شسته وضوء کند، به دلیل فرمودۀ آنحضرتﷺ درحديث على بن ابى طالب که در مورد مذى پرسيد وچنين پاسخ دريافت کرد:" وضوء بکن، وآلت تناسلى خود را بشوى"[ به اتفاق بخارى ومسلم]

اما پاک کردن لباس از مذى و ودى با پاشيدن آب بر آن موضع لباس اکتفا ميشود، به دلیل حديث سهل بن حنيف که از نبى اکرم ﷺ پرسيد:" اى رسول الله اگر به جامه ام برسد فرمودند: آبى در کف دست خود بردار وبه آن موضعى که رسيده پاش بده"[ به روايت ابوداود]

9ـ پاک کردن خون حيض (قاعدگى زنان)

با آب شسته ميشود، وبقاياى آثار حيض ضررى ندارد، به دلیل فرمودۀ آنحضرتﷺ:" شستن با آب کافى است، وبقاياى آثار آن ضررى ندارد" [ به روايت ابوداود]

10 ـ پاک کردن کفش

بزمين ماليده ميشود تا آثار نجاست ازآن برود، به دلیل فرمودۀ آنحضرتﷺ: "هرگاه يکى از شما با کفش خود پليدى را زير پا کرد، ماليدن بخاک برايش پاکى است" [ به روايت ابوداود]

پاک کردن کفش با ماليدن بزمين

11ـ پاک کردن جامه دراز زن

اگر به دنباله جامه زن پليدى چسپيد، براى پاکى آن حرکت در جاى پاک کفايت ميکند، زيرا زمين پاکش مي کند، به دلیل فرموه آنحضرت ﷺ: " ما بعد آن پاکش ميکند" [ به روايت ابوداود]

پاک کردن جامه زنان

12ـ پاک کردن خوراکه هاى جامد

با دور انداختن پليدى وماحولش، متباقى به اصل پاکى خود ميباشد، "به دلیل آنچه از رسول الله ﷺ ثابت شده که در مورد موشى که به روغن زرد افتاده پرسيده شد که فرمودند:” آنرا با روغن اطرافش بدور أفگنيد، وروغن خود را تناول کنيد"[ به روايت بخاري]