نماز جنازه

تجهيز مرده

براى كسيكه بر وى علامات مرگ ظاهر شود مستحب است كه نزد وى حضور يابند وبا گفتن "لااله إلا الله"تذكر دهند، بدليل فرمودهء نبى اكرم (صلى الله عليه وسلم) : " به مردگان تان لااله إلا الله را تلقين كنيد "[ بروايت مسلم ]

هنگاميكه مرد چشمانش بسته ميشود، با جامهء پوشانيده ميشود، وبراى تجهيز ونمازبروى وتدفينش عجله شود.

حكم غسل دادن مرده وتجهيز وتدفينش

غسل دادن مرده، وكفن كردن، وبرداشتن، ونماز جنازه خواندن بر وى، وبخاك سپردنش فرض كفائى بوده، اگركسى كه از عهده آن برآمده ميتواند انجام داد، گناه از ديگران ساقط ميشود.

احكام غسل دادن مرده

1 - براى غسل دادن مرده كسى را برگزيند كه اطمينانى بوده از امانت وعدالت برخوردارباشد، ونيزبه احكام غسل مرده آگهى داشته باشد.

2 - براى غسل دادن، كسيكه مرده برايش وصيت كرده باشد مقدم است، پس از او نزديكانش به ترتيب، اگر به احكام غسل دادن آگهى داشته باشند، ورنه كسيكه آگهى به احكام ياد شده دارد مقدم ميباشد.

3 - مرد غسل ميدهد به مرد، و زن غسل ميدهد به زن، وهريك از زن وشوهر ميتوانند يكديگر خود را غسل بدهند، بدليل فرمودهء نبى اكرم ﷺ به عائشه : " چه آسيبى بتو ميرسد اگرپيش ازمن بميرى ترا غسل ميدهم ،وكفن ميكنم، وبرتو نماز خوانده، سپس بخاك ميسپارمت "[ بروايت ابن ماجه]

مردان وزنان ميتوانند، كودكان كمتر از هفت سال را غسل دهند، وبراى مسلمان ـ مرد باشد يا زن ـ جائز نيست كه كافرى را غسل دهد، ويا جنازه اش را بردارد ويا بروى نماز بخواند، هر چنديكه از نزديكانش مانند پدر بوده باشد.

4 - شهيد ميدان جنگ، غسل داده نميشود، ونيز كفن كرده نميشود، وهمچنين بر وى نماز جنازه نيز خوانده نميشود، بلكه با همان لباسهاي تنش بخاك سپرده ميشود.

5 - اگرسقطى – كودكى كه قبل از تكميل، پسر باشد يا دختر- چهار ماهه باشد غسل داده ، كفن كرده ميشود، وسپس نماز جنازه بروى خوانده ميشود، زيرا كه بعد از چهارماهگى حكم انسان را دارد.

6 - آبيكه مرده را غسل ميدهند، بايد پاك ومباح باشد، ودر جاى مستور غسل داده شود، وكسانيكه ارتباطى به غسل دادن مرده ندارند، نبايد حضور داشته باشند.

وصف غسل دادن مرده

1 - مرده را برتخت غسلش ميگذارند، پس ازآن عورتش را ميپوشانند، بعد از آن لباسهايش را ازتنش ميكشند، واو را از انظار در اتاقى ويا مانند آن پنهان ميدارند.

2 - براى غسل دهنده مستحب است كه د ر حين غسل دادن بر دستش پارچهء بپيچاند.

3 - غسل دهنده سر مرده را بلند ميكند تا به نشستن نزديك شود، پس از آن دستش را برشكم مرده كشيده فشار ميدهد، پس از آن شرمگاه پيش وپس مرده را پاك ميكند، واگر درآنها نجاستى بود ميشويد

4 - نيت غسل نموده وبسم الله ميخواند.

5 - غسل دهنده، مرده را وضوء ميدهد مانند وضوى نماز، مگر مضمضه واستنشاق، كه به دست كشيدن بردهن وبينى او اكتفاء ميشود.

6 - سر مرده وريش او را با آب سدر، ويا صابون، ويا مانند آن ميشويد.

7 - طرف راست را شسته سپس طرف چپ را ميشويد، بعد از آن غسل ساير بدن را انجام ميدهد.

8 - مستحب است تا در شستن اخير كافور بزنند.

9 - مرده خشك كرده ميشود.

10 - آنچه زائل كردنش از مرده مشروع است مانند گرفتن ناخنها، وموى زيرناف وزير بغل، آنرا انجام مي دهد.

11 - موى زن، گيسو بافته شده وبه پشت سر انداخته ميشود

سرمرده را بلند ميكند

تخت غسل

شكمش را فشارميدهد

مرده را وضوء ميدهد

آگاهى ها.

- يكبار شستن واجب است، اگر به آن پاك شود، ومستحب سه بار شستن است، اگرچه پاك شده باشد.

- اگر به علت نبودن آب غسل مرده ممكن نبود، ويا برخى از جسم سوخته ويا مانند آن بود، با خاك تيمم داده ميشود.

- براى كسيكه مرده را غسل داده مستحب است كه خودش نيز پس از آن غسل كند.

كفن كردن مرده

1 - سنت آنست تا مرد را در سه پارچه ء پنبهء سفيد كفن كنند، كه بدنش ازآن ديده نشود، تمام بدنش را بپوشاند، در آن مغالات نكند.

و زن در پنج پارچهء پنبهء ازار وچادر وپيراهن ودولفافه كفن كرده ميشود.

وكودك دريك پارچه، ويا سه پارچه نيزجائز است، ودختركوچك در پيراهن ودو لفافه كفن كرده ميشود.

2 - به سه قطعه از پارچه هاى كفن بخور دود كرده ميشود، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ "هرگاه به ميت خوشبوئى بخوركرديد، [ جمر: دود كردن خوشبوئى ] آنرا طاق بگردانيد ".[ بروايت ابن حبان]

3 - اين قطعات سه گانه بالاى هم پهن ميشود، ودر ميان آنها مخلوطى از خوشبوئى مانند عنبر، كافورومشك وامثالش گذاشته ميشود، مگر اينكه مرده در حالت احرام باشد، به كفنش بخور ويا خوشبوئى ديگر زده نميشود، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ: "وبه خوشبوئى تماسش ندهيد".[ بروايت بخارى]

4 - مرده روى اين پارچه ها، به پشت خوابانيده ميشود، پس ازآن گوشهء چپ قسمت بالا را گرفته بر بخش راست پهن كنند، سپس گوشهء راست را بر چپ پهن كنند، بهمين گونه پارچه هاى دوم وسوم را نيز مى پيچند، بعد از آن ما زاد را بطرف سر ميگردانند وبا رشتهء آنرا گره ميزنند تا باز نشود، ودر هنگام بخاك سپارى آنرا ميگشايند.

5 - پوشانيدن همهء بدن در كفن واجب است، مگر اينكه جز پارچهء كوتاهى در دسترس نباشد، پس آنرا بسوى سرش پهن كنند و طرف پاهايش را با نبات خوشبوئى

بنام اذخرميپوشانند، [ اذخر: نبات خوشبوئى است ] بدليل گفته خباب در داستان كفن كردن مصعب بن عمير:" نبى اكرم ﷺ به ما امر كردند كه سرش را بپوشانيم، وبر پاهايش از نبات اذخر بگذاريم ".[ بروايت بخارى]

6 - كسيكه در حالت احرام بميرد، در همان دو جامهء احرامش كفن كرده ميشود، وسر مرد محرم پوشانيده نميشود، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ : " با آب وسدرغسلش بدهيد، ودر دو جامه اش كفن كنيد، مخلوطى خوشبوئى [ الحنوط: مخلوطى از خوشبوئى است براى كفن مردگان ] كفن مرده بآن نزنيد، وسرش را نيز نپوشانيد، [ لاتخمروا رأسه: سرش را نپوشانيد ] زيراكه در روز قيامت تلبيه گويان [ ملبيا: لبيك اللهم لبيك ميگويد ] زنده ميشود ".[ بروايت بخارى]

خوشبوئى گذاشتن بر پارچه ه

همهء بدن پوشانيده ميشود

برپارچه ها گذاشته ميشود

نماز جنازه

اركان نماز جنازه

1 - قيام با توانائى.

2 - تكبيرات چهارگانه.

3 - قرائت فاتحه

4 - درود بر نبى ﷺ

5 - دعاء براى مرده.

6 - ترتيب.

7 - سلام دادن

سنتهاى نماز جناره

1. أعوذ بالله خواندن قبل از قرائت.

2. دعاء براى خودش ومسلمانان.

3. قرائت در خفا باشد.

4. صفها را بايد زياد كنند، طوريكه سه صف ويا بيشتر از آن.

وصف نماز جنازه

نزد احناف امام در برابر سينهء ميت اگر مرد باشد، يا زن مى ايستد، مقتديان بر عقب امام ميايستند مانند ايستادن به ساير نمازها، پس از آن چهار تكبير گفته ميشود با جزئيات زير نزد سائر مذاهب:

1. تكبيراول را ميگويد كه تكبيرتحريمه است، وپس از آن فاتحه را بخواند.

2. تكبير دوم را ميگويد، وبر نبى اكرم ﷺ درود ميفرستد همانگونه كه در نماز در تشهد اخيرميخواند.

3. تكبير سوم را گفته براى ميت وخودش ومسلمانان دعاء ميكند، وازجمله: " اللَّهُمَّ اغْفِرْ لِحَيِّنَا وَمَيِّتِنَا، وَصَغِيرِنَا وَكَبِيرِنَا، وَذَكَرِنَا وَأُنْثَانَا، وَشَاهِدِنَا وَغَائِبِنَا، اللَّهُمَّ مَنْ أَحْيَيْتَهُ مِنَّا فَأَحْيِهِ عَلَى الْإِيمَانِ، وَمَنْ تَوَفَّيْتَهُ مِنَّا فَتَوَفَّهُ عَلَى الْإِسْلَامِ، اللَّهُمَّ لَا تَحْرِمْنَا أَجْرَهُ، وَلَا تُضِلَّنَا بَعْدَهُ "(بروايت أبو داود)

ويا اين دعا را ميخواند: " اللَّهُمَّ اغْفِرْ لَهُ وَارْحَمْهُ، وَعَافِهِ وَاعْفُ عَنْهُ، وَأَكْرِمْ نُزُلَهُ، وَوَسِّعْ مُدْخَلَهُ، وَاغْسِلْهُ بالْمَاءِ وَالثَّلْجِ وَالْبَرَدِ، وَنَقِّهِ مِنَ الْخَطَايَا كَمَا نَقَّيْتَ الثَّوْبَ الْأَبْيضَ مِنَ الدَّنَسِ، وَأَبْدِلْهُ دَارًا خَيْرًا مِنْ دَارِهِ، وَأَهْلًا خَيْرًا مِنْ أَهْلِهِ، وَزَوْجًا خَيْرًا مِنْ زَوْجِهِ، وَأَدْخِلْهُ الْجَنَّةَ وَأعِذْهُ مِنْ عَذَابِ الْقَبْرِ، أَوْ مِنْ عَذَابِ النَّارِ "[ بروايت مسلم]واگر مرده زن بود ضمير را در دعاء مونث ميگرداند.

واگر مرده كودك ويا سقط باشد[السقط: جنينيكه قبل از كامل شدن از شكم مادرش مي افتد] چنين گويد: " اللهم اجعله ذخراً لوالديه، وفَرَطاً[الفرط: سابق ومتقدم]، وأجراً، وشفيعاً مجاباً "[ بروايت بخارى]

4. تكبير چهارم را گفته، پعد از آن اندكى سكوت ميكند، وپس از آن يك بار سلام مى دهد بطرف راستش ويا دو بار سلام ميدهد.

برداشتن مرده وتشييع وخاك سپاريش

هرگاه نماز بر ميت پايان يافت، سنت آنست كه به قبرش ببرند، وبراى كسيكه به دنبال جنازه ميرود سنت است تا جنازه را بردارد، وبراى كسيكه ميت را به قبر داخل ميكند سنت است كه بگويد: " بسم الله، وعلى ملة رسول الله "[ بروايت ترمذى]

ومرده را بر پهلوى راستش روبه قبله در لحد بگذارد، [ لحد: در زمين سخت بطرف پائين يك كمرحفر كنند، پس از آن بسمت قبله حفر را ميلان دهند ] پس از آن گره هاى كفن را باز كند، بعد از آن لحد را با گل ببندد.

وهمچنين براى كسيكه درمراسم دفن حضور دارد سنت است،تا با دو كف دستانش خاك بردارد، وسه بار به قبر آنرا بريزد، سپس قبر را با خاك پر كنند، وباندازهء يك وجب از زمين بلندش كنند، وبالايش سنگ وسنگ ريزه بگذارند وآب پاشى كنند، گذاشتن صخرهء بريك ويا دو طرف قبر باكى ندارد، تا علامه برآن باشد.

علامهء برقبر

لحد

مشاركت در برداشتن جنازه

كف دستانش را خاك پركرده به قبر بريزد،

عزا دارى

تسليت دادن به اقارب مرده مستحب است، زيرا كه درين كار تطييب خاطر آنان بوده، از فشار مصيبت برآنها ميكاهد، وآنها را به صبربرميأنگيزد.

وتسليت وتعزيت دادن به هرلفظى كه همان غرض را اداء كند صحيح است، مانند اينكه بگويد:" براى الله است آنچه را گرفت، واز آن اوست آنچه را عطا كرد، وهرچيزى نزد او مرگ معينى دارد "[بروايت بخاري]ومانند آن.

زيارت گورستان

زيارت گورستان براى مردان سنت است بغرض عبرت گيرى ودعاء كردن براى مردگان، بدليل فرمودهء نبى اكرم ﷺ "شمارا از زيارت قبرها منع كرده بودم ، پس بزيارت قبرها برويد، زيرا كه آخرت را به خاطرشما مى آورد"[ بروايت مسلم]

ازدعاهائيكه براى زيارت قبرها روايت شده:"السلام عليكم دار قوم مؤمنين، وإِنا إِن شاء الله بكم لاحقون"[ بروايت مسلم].

ويا «السلام على أهل الديار من المؤمنين والمسلمين، ويرحم الله المستقدمين منا والمستأخرين، وإِنا إِن شاء الله بكم للاحقون»[ بروايت مسلم]. "أسأل الله لنا ولكم العافية"[ بروايت مسلم]

واگر براى مردگان دعاى طلب رحمت ومغفرت كند نيز جواز دارد.

ممنوعات جنازه

1 - فرياد وفغان كردن، [الندب: بيان كردن خوبيهاى مرده كه با گريه بلند همراه باشد]واظهارناله وانزجار نسبت قضاء وقدر الله تعالى

آنحضرتﷺ فرمودند:"اگر زن نوحه گر، قبل از مرگش توبه نكند، در روز قيامت با لباسيكه از مس گداخته [ قطران: جامهء از مس گداخته شده ] است بر ميخيزد".[ بروايت مسلم]

2 - پاره كردن لباس، وبروى سيلى زدن وفرياد كشيدن، وموى سر كندن ويا تراشيدنش.

رسول اللهﷺ فرمودند:"از ما نيست كسيكه به روى خود ميزند، ويا گريبان پاره ميكند، ويا به دعاوى جاهليت دعوت ميكند".[ بروايت مسلم ]

3 - روشن كردن قبرها.

از ابن عباس روايت است كه گفت :" رسول الله ﷺ لعنت كرده است زنانى را كه بزيارت قبرها ميروند، ونيز كسانى كه قبرها را مساجد ميگيرند، وبقبرها چراغ [السرج: چراغها] ميآويزند ".[ بروايت ترمذى]

روشن كردن قبرها ورنگ كردن آنها جواز ندارد

4 - نشستن بر قبرها، ويا رنگ كردن آنها، ويا بنا كردن بر آنها.

از جابر روايت است كه گفت : " رسول الله ﷺ نهى كردند از اينكه قبرها گچ كارى [يجصص: گچ كارى ورنگ شود] شود، ويا اينكه بر آنها بنشينند، ويا اينكه بالاى قبرها بنا كرده شود "[ بروايت مسلم]

5 - تبرك جستن بقبر وطواف كردن بدور آن، واز مردگان چيزى خواستن

پس اين كار ها از شركيات بوده اگر باين عقيده شود كه آنها ميتوانند نفع وضرر برسانند، زيرا كه بجز الله تعالى كسى ديگرى نفع وضرر رسانيده نميتواند، خداوند متعال فرمود: " بگو براى خود مالك نفع وضرر نيستم مگر آنچه را كه الله بخواهد" (اعراف: 188)

طواف كردن به قبرها جواز ندارد

6 - گور كردن در مساجد، ويا بر سر قبرى مسجد بنا كردن، ويا بسوى قبر نماز خواندن.

رسول الله ﷺ فرمودند : " الله تعالى يهود ونصارى را كه قبرهاى انبياى شانرا مسجد گردانيدند، لعنت كرده است "[ بروايت بخارى]

از احكام جنازه

1. كسيكه نماز جنازه از او فوت شد، ميتواند بر سرقبر قبل از دفنش ويا بعد از دفنش نماز جنازه بخواند، " چنانچه از نبى اكرم ﷺ ثابت شده كه در داستان زنيكه مسجد را پاك ميكرد، آنحضرت ﷺ بر قبر آن زن نماز جنازه خواندند. "[ بروايت بخارى]

2. مستحب آنست كه براى اهل مرده طعامى آماده شود، زيرا مصبتى كه رسيده آنها را از تهيهء طعام بخود مشغول نموده است.

هنگاميكه روايت شد در ميان آل جعفر كسى مرده است، نبى اكرم ﷺ فرمودند :" براى آل جعفر طعامى تهيه كنيد، زيرا براى آنها چيزى پيدا شده كه بآن مشغول شده اند ".[ بروايت ابوداود]

3. گريستن بر مرده بدون اينكه در آن ابراز سخط وفرياد زدن وبيان خوبيهاى مرده باشد جائز است، آنحضرت ﷺ هنگاميكه پسرشان ابراهيم وفات نمود فرمودند :" چشمان ما اشك ميريزند، وقلب ما محزون است، وچيزى نميگوئيم ، مگر آنچه پروردگار ما را خشنود كند، وما به فراق تو اى ابراهيم محزون هستيم "[ بروايت بخارى]

4. شهيد ميدان جنگ، غسل داده نميشود، ونيز كفن كرده نميشود، وهمچنين بر وى نماز جنازه نيز خوانده نميشود، بلكه با همان لباسهاي تنش بخاك سپرده ميشود، بدليل آنچه كه ثابت شده " نبى اكرم ﷺ امر كردند كه شهداء أحد بهمان خونهايشان بدون اينكه غسل داده شوند دفن شوند ".[ بروايت بخارى]

5. كسيكه در حالت احرام بميرد، در همان دو جامهء احرامش كفن كرده ميشود، وسر مرد محرم پوشانيده نميشود، بدليل آنچه كه ثابت شده آنحضرت ﷺ در مورد مرد محرم بحج كه وفات نمود فرمودند : " با آب وسدر غسلش بدهيد، ودر دو جامه اش كفن كنيد، مخلوطى خوشبوئى كفن مرده بآن نزنيد، وسرش را نيز نپوشانيد، زيرا كه در روز قيامت تلبيه گويان زنده ميشود ".[ بروايت بخارى]

تهيه طعام براى اهل مرده

شهيد در لباسش دفن ميشود