نماز جمعه

حكم نماز جمعه

نماز جمعه فرض عين است بر هر مسلمان بالغ وعاقليكه در تركش عذرى ندارد.

وبرآن دلالت ميكند:

1ـ فرموده خداوند :" اى كسانيكه ايمان آورديد هنگاميكه در روز جمعه براى نماز ندا كرده ميشود، بسوى ذكر الله بشتابيد وخريدوفروش را ترك كنيد " (جمعه:9)

2ـ فرمودهء آنحضرت (صلى الله عليه وسلم) :" اقوامى بايد ازترك جمعه ها نهى شوند، ويا اينكه الله تعالى بر قلبهايشان مهر ميزند، كه بعد ازآن از جمله غافلان ميشوند "[ بروايت مسلم]

كسانيكه بر آنها جمعه واجب نيست

بر زن، كودك، مسافر، وبيماريكه در رفتن به نماز جمعه برايش مشقت است نماز جمعه واجب نيست، ولى اگراينها به نماز جمعه با ديگران حاضرشدند، كفايت شانرا ميكند، واگر حاضر نشدند نماز ظهر را ميخوانند.

مسافر

كودك

زن

بيمار

فضيلت روز جمعه

روز جمعه بهترين روز هفته است، كه الله تعالى آنرا به اين امت اختصاص داده، پس ازينكه امتهاى ديگر از آن گمراه شدند، در مورد فضيلت اين روز احاديث زيادى آمده است كه ازآنجمله:

1 - فرموده آنحضرت ﷺ : " بهترين روزيكه خورشيد درآن طلوع كرده روز جمعه است، كه در آن آدم آفريده شده، ودر همين روز به بهشت داخل شده، ونيز در همين روز از آن بيرون شده است "[ بروايت مسلم]

2 - ز أبي هريرة از نبى اكرم ﷺ روايت است كه فرمودند : " كسيكه غسل كرده به نماز جمعه آمد، ونماز خواند بقدريكه توان داشت، پس از آن به خطيب گوش فرا داد تا از خطبه اش فارغ گرديد، سپس با وى نماز خواند، بخشيده شد آنچه كه ميان اين جمعه تا جمعه ديگربود وهمچنين اضافه از آن سه روز ديگر ".[ بروايت مسلم]

3 - از ابي هريرةروايت است كه رسول الله ﷺ ميفرمايند : " نمازهاى پنجگانه، جمعه تا جمعه، ورمضان تا رمضان، جبران كنندگان اند، اگر از گناهان كبيره اجتناب شده باشد "[ بروايت مسلم]

4 - از حذيفة بن اليمان روايت شده كه رسول الله ﷺ فرمودند :" الله تعالى از كسانيكه پيش از ما بوده اند مزاياى جمعه را نهان داشت، براى يهود روز شنبه وبراى نصارى روز يكشنبه گرديد، الله متعال ما را به مزاياى روز جمعه هدايت كرد، پس جمعه وشنبه ويكشنبه را قرار داد وآنها را پيرو ما در قيامت نيز قرار داد، ما آخرين مردم دنيا ودر قيامت نخستين خلائق هستيم كه پيش از ديگران كار ما پايان مى يابد "[ بروايت مسلم]

5 - از نعمان بن بشير روايت است كه فرمود : " رسول الله ﷺ در نماز هاى عيد وجمعه سبح اسم ربك الأعلى وهل اتاك حديث الغاشية را ميخواندند، گفت: اگر عيد وجمعه در يك روز مى بود بازهم در آن نمازها همان دو سوره را تلاوت ميكردند "[بروايت مسلم]

6 - بهترين روزيكه خورشيد درآن طلوع كرده روز جمعه است، در اين روزآدم آفريده شده، ودر همين روز توبه اش پذيرفته شده ونيز در همين روز مرده است وهمچنين در اين روز قيامت برپا ميشود، چهارپايان از هنگام طلوع خورشيد تا غروب خورشيد جمعه از بيم قيامت منتظر برپائى آن ميباشند، مگر انس وجن ، ودراين روز وقت وساعتى است كه اگر مسلمان در آن نماز بخواند ونيازى را از الله بخواهد قطعا برايش ميدهد، كعب گفت: اين كار در روزى از سال است ؟ گفتم: بلكه در هر جمعه است، گفت: كعب تورات را خواند وگفت: نبى اكرم ﷺ راست گفته است، ابوهريره گفت: پس از آن عبدالله بن سلام را ديدم از جريان صحبتم با كعب به او گفتم: عبدالله بن سلام گفت: من دانستم كه آنوقت چه ساعتى است، ابوهريرة گفت: برايش گفتم: بمن از آن خبر بده، عبدالله بن سلام گفت: آخرين ساعت روز جمعه است، برايش گفتم چگونه آخرين ساعت روز جمعه است، در حاليكه رسول الله ﷺ فرموده اند: بنده مسلمانيكه در آنوقت نماز ميخواند، در آنوقت كه نماز خواندن نيست؟ عبدالله بن سلام گفت: آيا رسول الله ﷺ نفرموده : " كسى در جاى به انتظار نماز بنشيند، در حكم نماز است تا اينكه نماز بخواند؟ گفت: من گفتم آرى، گفت: چنين است "[ رواه ابوداود] .

7 - إن من أفضل أيامكم يوم الجمعة فأكثروا علي من الصلاة فيه فإن صلاتكم معروضة علي قال فقالوا يا رسول الله وكيف تعرض صلاتنا عليك وقد أرمت؟ قال: يقولون بليت، قال: " إن الله تبارك وتعالى حرم على الأرض أجساد الأنبياء " صلى الله عليهم [رواه ابوداود]

شروط صحت جمعه

1. وقت: پيش از وقت وبعد از خروج وقت مانند نمازهاى فرضى صحيح نميشود، ووقت جمعه مانند وقت نماز ظهر است.

2 . در آن جماعتى حضور يابد: پس نماز جمعه براى تنها گذار درست نيست، وكمترين شمار جماعت سه است.

3 . جاگزين بودن: وآن عبارت از مقيم بودن در دهكدهء كه درخانه هاى سنگى ويا غير از آن طبق عادت ساخته باشند، زيست كنند، ودرتابستان وزمستان از آن كوچ نميكنند، اما باديه نشينان، وخيمه نشينان كوچى، نماز جمعهء شان درست نيست، وبرآنان واجب نيست.

4 . بايد پيش از نماز دو خطبه خوانده شود: بدليل مواظبت نبى اكرم ﷺ برآن.

نماز جمعه خواندن در جاهاى بودوباش باديه نشينان صحيح نيست

وقت جمعه

بجماعت خوانده ميشود

وصف نماز جمعه

نماز جمعه دو ركعت بوده كه درآن قرائت جهريه است، وسنت آنست كه در ركعت اول بعد ازسوره فاتحه سوره الجمعه ودر ركعت دوم بعد از فاتحه سوره المنافقون را بخوانند، ويا اينكه در ركعت اول سوره الأعلى ودر ركعت دوم سوره الغاشية را بخوانند.[ بروايت مسلم]

خطبه ها

حكم خطبه ها

خطبه ها واجب ميباشد، وآندو شرط صحت نماز جمعه اند، واگر اكثر حضور كسانى باشند كه زبان عربى را ميدانند، بخاطر توجه به آموزش عربى خطبه نيز بعربى خوانده ميشوند، ونيز از شيوهء نبى اكرم ﷺ مخالفت نميشود، واگر بيشترين حضور كسانى بودند كه بزبان عربى آشنائى ندارند، باكى ندارد، كه خطبه ها به ساير زبانها خوانده شود، زيرا اساس خطبه آموزش ورهنمائى بوده نه مجرد خواندن خطبه، با رعايت بعض متنهاى عربى مانند ذكر آيات قرآنى واحاديث نبوى بزبان عربى، تااينكه وجوب خطبه بزبان عربى در نزد بعض علماء كه بآن گفته اند ساقط گردد.

تكميل كنندهاى خطبه

خطبه جمعه داراى اركان نيست، بلكه هر آنچه در عرف به آن اسم خطبه اطلاق ميشود درست است، ولى براى كمال خطبه بايد خطيب نكات زير را تذكردهد:

1 . حمد وسپاس الله تعالى.

2 . كلمه هاى شهادت.

3 . فرستادن درود بررسول الله ﷺ.

4 . توصيه بتقوا وپرهيزگارى خداوند.

5 . قرائت بعض آيات قرآن.

6 . موعظه گفتن.

مستحبات خطبه ها

1 - خطبه بايد از بالاى منبر باشد.

2 - خطيب هنگام بالا رفتن به منبر بمردم سلام بگويد.

3 - ميان دو خطبه با نشستن اندك، جدائى ايجاد كند.

4 - كوتاه باشند.

5 - در آنها دعا ء نيزبكند.

آنچه در نماز جمعه از آن نهى شده

1 - در هنگام خطبه امام در روز جمعه حرف زدن حرام است، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ : " اگر در هنگام خطبهء امام در روز جمعه به دوستت گفتى كه (خاموش باش) بدون ترديد بيهوده گفتى ".[ بروايت بخاري]

2 - ميان شانه هاى مردم راه رفتن مكروه است، مگر اينكه امام باشد، ويا اينكه جاى خالى بوده بجزاز اين كار راهى براى رسيدن به آن نباشد.

دريافتن جمعه

مسلمان بايد زود هنگام براى نماز جمعه آماده شود، اگر از نماز تاخير كرد وركوع را با امام در ركعت دوم دريافت نماز جمعه را تكميل ميكند، واگربه ركعت دوم نماز جمعه نرسيد، پس نماز ظهر را ميخواند، ومانند آنست، كسيكه نماز جمعه از وى بسبب خوابيدن ويا غير ازآن گذشت، بايد كه نماز ظهر را ـ چهار ركعت ـ بخواند.

آنچه در روز جمعه مستحب است

1 - قرائت سوره الكهف در روز جمعه، بدليل فرمودهء نبى اكرمﷺ: " كسيكه سوره الكهف را در روز جمعه بخواند، در ميان دو جمعه برايش نورى روشن ميكند "[ بروايت حاكم]

2 - بر نبى اكرم ﷺ درود بسيارگفتن ، از أبى مسعد انصارى از نبى اكرم ﷺ روايت شده كه فرمودند: " در روز جمعه درود بر من را بيشتر گوئيد، زيرا هركه در روز جمعه بر من درود بفرستد، بر من درودش عرضه ميشود "[ بروايت حاكم]

3 - غسل كردن وخوشبوئى زدن، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ:"مردى غسل ميكند در روز جمعه ويا خود را بقدر توان پاك ميكند، يا خوشبوئى ميزند، پس از آن ازخانه مي برآيد ودر مسجد نيز ميان دو تن راه جدا نميكند، بعد ازآن چند ركعت نماز ميخواند، وپس از آن هنگام سخنرانى امام خاموش مينشيند. مگر اينكه ميان اين جمعه وجمعه ديگر گناهانش مغفرت ميشود"[ بروايت بخارى]

مسائلى در مورد جمعه

1 . سنت اينست كه منبر داراى سه پلكان باشد، تا از منبر رسول الله ﷺ پيروى شود.

منبر داراى سه پلكان باشد

2 . آنچه به سورهء جمعه ناميده شده به سنت ربطى ندارد، طوريكه نمازگذاران قبل از نماز جمعه در مسجد نشسته بتلاوت قارى قرآن گوش ميدهند تا اينكه اذان داده شود، ويا اينكه سرود ها ويا ذكرهاى دسته جمعى از بلندگو خوانده ميشود.

3 . اگر نماز گذار آمد درحاليكه امام خطبه مى داد، دو ركعت خفيف قبل از نشستن بخواند، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ: " اگر يكى از شما در روز جمعه آمد، در حاليكه امام خطبه ميخواند، بايد دو ركعت نماز بخواند، ودر آن ازسرعت كار بگيرد "[ بروايت ابن خزيمة]

4 . خطيب در هنگام دعاء دستانش را بلند نميكند، بلكه با انگشت سبابه اشاره ميكند، مگر در نماز استسقاء ويا دعاء براى توقف باران، از حصين بن عبدالرحمن روايت شده كه گفت: " رسول الله ﷺ را ديدم كه خطبه ميداد هنگاميكه دعاء ميكرد اين چنين ميگفت ـ با انگشت سبابه اش اشاره ميكرد ".[ بروايت احمد]

با انگشتش اشاره ميكند

5 . براى نماز جمعه سنت قبلى نيست، ولى مستحب است كه پيش از اذان نفل بخواند، بدليل فرمودهء آنحضرت ﷺ "كسيكه غسل كند در روز جمعه و خود را بقدر توان پاك ميكند، يا خوشبوئى ميزند، پس از آن ازخانه مي برآيد ودر مسجد نيز ميان دو تن راه جدا نميكند، بعد ازآن چند ركعت نماز ميخواند، وپس از آن هنگام سخنرانى امام خاموش مينشيند. ميان اين جمعه وجمعه ديگر گناهانش مغفرت ميشود ".[ بروايت درامي]

6 . سنت بعدى را دو ركعت ميخواند، بدليل روايت ابن عمركه گفت: " رسول الله ﷺ بعد جمعه دو ركعت در خانه شان ميخواندند "[ بروايت جماعت] ،

ويا چهار ركعت بدليل فرموده نبى اكرم ﷺ : " كسى ازشما اگر بعد از جمعه نماز ميخواند، بايد چهار ركعت بخواند "[ بروايت مسلم] ، بهتر آنست كه در خانه بخواند.

7 . هرگاه عيد وجمعه باهم در يك روز جمع شد، احتياط آنست كه نماز عيد ونماز جمعه هردو خوانده شود، واگر عيد را خواند، بايد اقلا ظهر را بخواند، براى مردمان شهركهاى دور مجاز است كه اگر نمازعيد را خواندند، براى نماز جمعه برنگردند، از اياس بن ابى رملة الشامى روايت است كه گفت: " من حاضربودم كه معاويه از زيد بن أرقم پرسيد: آيا تو با رسول الله ﷺ شاهد دو عيدى بودى كه در جمعه واقع شده بود؟ گفت: آرى، آنحضرت در اول روز، نماز عيد را خواندند، پس از آن براى جمعه رخصت داده فرمودند: كسيكه بخواهد جمع كند بايد جمع كند "[ بروايت احمد]