تيمم

تعريف تيمم

حکم تيمم

تيمم واجب است هنگام نبودن ويا هنگام محال شدن استعمال آب براى آنچه که طهارت واجب ميباشد مانند نماز، تيمم مستحب است براى آنچه که طهارت مستحب است، مانند قرائت قرآن .

دلائل مشروع بودن تيمم

1 - الله تعالى فرموده است: (آب را پيدا نکرديد پس تيمم کنيد به خاک پاک، پس مسح کنيد از آن به روهاى تان ودستهاى تان) (مائده: 6).

2 - نبى اکرم (صلى الله عليه وسلم) فرمود:" پنج چيز به من عطا شده که به کسى پيش از من داده نشده: با بيم وهراسى بر ضد دشمن کمک شده ام که مسافتش مسير يکماهه ميباشد. زمين برايم مسجد وپاک گردانيده شده، پس هر يک از امتم را وقت نماز برسد، بايد که نماز بخواند". [به روایت بخارى]

حکمت مشروعيت تيمم

1 - آسانى بر امت محمد ﷺ.

2 - جلوگيرى از آسيبى که ممکن است از اثر استعمال آب در بعض حالات بروز کند، مانند بيمارى، ويا شدت سرما، ويا مانند آن.

3 - ادامه ارتباط با عبادت، وعدم مقاطعه با نبودن آب.

چه زمانى تيمم جواز دارد؟

1ـ زمانيکه آب پيدا نشود

به دليل فرمودۀ الله تعالى:(آب را پيدا نکرديد پس تيمم کنيد)(مائده: 6). به انسانى بدون جستجو، آب نيافته اطلاق نميشود.

2ـ زمان ناتوانى استعمال آب، هرچند که موجود باشد

مانند بيمار ويا بزرگسالى که نميتواند حرکت کند، وکسى هم نيست که وى را در وضوء کردنش يارى دهد.

سالخوردگى

بيمار

3ـ اگر بيم آسيب از استعمال آب وجود داشته باشد

از آن جمله:

أ ـ بيماريکه اگر آب استعمال کند بيماريش افزايش مى يابد.

ب ـ شخصى در سرماى شديد، وسائل آب گرم کن ندارد، به گمان غالب اگر غسل کند، بيمار ميگردد، به دليل آنچه ثابت شده، " نبى اکرمﷺ به فعل عمرو بن العاص که در سرماى شديد تيمم کرد وبا همراهانش نماز خونده بود را صحه گذاشتند ".[ به روايت ابوداود]

ج ـ هرگاه در جاى دورى بوده که آب آشاميدنى کمى در اختيار دارد، وتوان آوردن آب بيشتر را ندارد.

وصف تيمم

1 - با دو دستش به زمين يک ضربه بزند.

2 - پس از آن براى کم شدن غبار آنها را پف کند.

3 - بعد از آن رويش را يکبار به آن مسح کند.

4 - سپس با دو دستش بار ديگر به زمين ضربه زند.

5 - پس از آن براى کم شدن غبار آنها را پف کند.

6 - بعد از آن با کف دست چپ، از پشت انگشتان دست راست، مسح را آغاز کند وبسوى آرنج بکشد، وسپس مسح را از روى آرنج بسوى بند دست ادامه دهد، پس از آن پشت دست چپ را با روى کف دست راست تا آرنج مسح نموده، سپس از داخل بسوى بند دست برگرداند.

7 - پس از آن پشت دستانشرا مسح کند، پشت دست راست با کف دست چپ، وبعد از آن پشت دست چپ را با کف دست راست.

ودليل وصف تيمم: فرمودۀ نبى اکرمﷺ:" تيمم دو ضربه هست: ضربه براى روى وضربه ديگر براى دستان تا آرنجه"[ به اتفاق بخارى ومسلم].

با دستان به خاك ضرب زدن

پف كردن خاك دستان

مسح روى

مسح راست با چپ

مسح چپ با راست

فرائض تيمم

1 - مسح روى.

2 - مسح کفين.

برخى از ائمه افزوده اند:

3 - نيت

4 - ترتيب: با مسح روى آغاز ميشود وپس از آن مسح کفين.

5 - پيهم: دستانش را پس از رويش بلادرنگ مسح کند.

شکننده هاى تيمم

1 - موجوديت آب.

2 - وقوع يکى از شکننده هاى وضوء، مانند خروج باد.

3 - وقوع آنچه غسل را ايجاب کند مانند احتلام.

4 - زائل شدن عذرى که بخاطر آن تيمم جائز شده بود، بيمارى باشد ويا مانند آن.

کسيکه آب نيابد

مسائل

1 - نماز خواندن با تيمم هنگام ناتوانى بر آب ، بهتر از آنست که با وضوئى نماز بخواند که از فشار قضاى حاجت بول ويا غائط رنج برد.

2 - تيمم بر ديوار وقالينيکه بر آنها خاک ويا غبار نشسته باشد، جواز دارد.

3 - با يک تيمم ميتواند هر مقدار نمازهاى فرضى ونفلى که خواسته است بخواند، مگر اينکه يکى از شکننده هاى تيمم واقع شود.

4 - وضوء کننده ميتواند بر عقب تيمم کننده در نماز اقتداء کند، "به دليل صحه گذاشتن نبى اکرمﷺ بر عمل عمرو بن العاص که در سرماى شديد تيمم کرد وباهمراهانش نماز بجماعت خواند."[ به روايت ابوداود]

5 - کسيکه تيمم کرد ونماز خواند، پيش از پايان وقت نماز، آب پيدا شد، نماز را اعاده نميکند، از ابى سعيد خدرى نقل شده که فرمود:" دو مردى به سفر برآمدند، وقت نماز فرا رسيد، آبى براى وضوء نداشتند بخاک پاک تيمم کرده نماز خواندند، وقبل از پايان وقت آب را يافتند، يکى از آنها وضوء کرده نماز را اعاده نمود، ودومى اعاده وضوء ونماز نکرد، پس از آن نزد رسول اللهﷺ آمده وضع را ياد آور شدند، آنحضرتﷺ براى کسيکه نماز را اعاده نکرده بود فرمودند: تو به سنت عمل کردى، نمازتو درست بود، وبراى کسيکه وضوء کرده نمازش را نيز اعاده کرده بود فرمودند: براى تو دوبار پاداش است"[ به روايت ابوداود]

6 - هر که تيمم کرد، در اثناى نماز ويا قبل از آن آب پيدا شد، بايد که بآب وضوء کند، به دليل فرمودۀ نبى اکرمﷺ" خاک پاک براى مسلمان طهور است، اگر ده سال هم آب را نيابد، اگر آب را پيدا کرد، بايد مواضع وضوى پوستش را تر کند، اين کار برايش بهتر است"[ به روايت ترمذى]

7 - هيچ چيزى مانع نماز مسلمان نميشود، ونماز را از وقتش تأخير نميکند، اگر آب براى وضوء نيافت ويا از استعمال آن عاجز بود تيمم ميکند، اگر از تيمم کردن هم عاجز شد بدون طهارت نماز ميخواند.

8 - کسيکه طهورين ( آب وخاک ) را نيافت بدون طهارت نماز را در اوقاتش بخواند، وبر وى اعاده لازم نيست، به دليل فرمودۀ الله تعالى (از الله بترسيد به اندازه توانائى تان) (التغابن:16)

9 - براى کسيکه اميد پيدا شدن آب را دارد، تأخير تيمم تا آخر وقت جواز دارد، اما اگر از يافتن آب مأيوس باشد برايش مستحب است که در اول وقت تيمم کند، زيرا که بهترين نماز، همانا نماز خواندن در اول وقتش ميباشد.

10 - اگر کسى از بيم خروج وقت نماز با موجوديت آب تيمم کند جواز ندارد، بلکه وضوء بر وى واجب است، هر چند که وقت نماز خارج شود.