تعريفات مقدماتی در مورد حج

مکۀ مكرمه از نگاه تاريخ و واقعيت

نام مكه به لفظ بكه دراين فرموده الله تعالى: (نخستين خانه اى كه براى عبادت مردم بناء شده همانست كه در بكه بوده ومبارك وهدايت است براى جهانيان) (آل عمران:96). آمده است.

تاريخ مكه مكرمه به قرن نوزده قبل از ميلاد در عهد سيدنا ابراهيم واسماعيل عليه السلام نخستين ساكنان آن بوده اند برميگردد، الله تعالى به نقل از ابراهيم عليه السلام مى فرمايد: (پروردگارا! من بعضی از فرزندانم را (به فرمان تو) در سرزمین بدون کشت و زرعی، در جوار خانه مكرّم تو اسكان دادم ، خداوندا تا این که نماز را برپای دارند، پس چنان کن که دلهای گروهی از مردمان متوجّه آنان گردد و ایشان را از میوه‌ها بهره‌مند فرما، شاید که سپاس گذارى کنند) (ابراهيم:37)

وازبركت دعاى سيدنا ابراهيم عليه السلام آب زمزم از زير پاهاى اسماعيل عليه السلام زمانيكه آب وغذاى مادرش هاجرپايان يافته بود جوش زد. از همان هنگام قبائل عرب به موضع آب رو آوردند، وزندگى در آن دميده شد.

قبائل همچنان به جايگزين شدن ادامه دادند، وروز به روز به تعداد شان افزوده شد، تا اينكه سلطه به قريش رسيد تا در آنجا حاكميت نمايد، بالآخره نبى اكرم (صلى الله عليه وسلم) ظهور نمودند، كه در تغيير زندگى در مكه مكرمه وجزيرة العرب وجهان تأثير بسزائى داشتند.

نبى اكرمﷺ در مکۀ مكرمه به پيامبرى مبعوث شدند، وكعبه معظمه قبلهء مسلمانان شد، و مکۀ مكرمه گهواره دعوت اسلام گرديد، ولى مردمانش پيش از همه از آن متنفر بودند، ومسلمانان را آزار وشكنجه مى دادند، تا اينكه مسلمانان به هجرت به مدينه منوره مجبور شدند، ودولت اسلام در آنجا تشكيل گرديد، پس از آن نبى اكرمﷺ فاتحانه وارد مكه مكرمه شدند، از آن زمان تا عصر ما سرزمين اسلام بوده است.

مكه مكرمه – بويژه حرم مكى شريف – مورد توجه واهتمام شايان خلفاء وحاكمان مسلمان بوده، كه به توسعه وتكامل آن دست زده اند، وآنرا به مركز نور افشانى اسلام به جهانيان مبدل نموده اند.

فضيلت مکۀ مكرمه

1ـ امنيت است براى كسيكه بآن وارد ميشود

الله تعالى فرموده است: (وهركه وارد آن شد، در امنيت ميباشد) (آل عمران:97) يعنى: حرم مكه.

2ـ دجال وطاعون به آن داخل نميشود

از ابى هريرة رضى الله عنه روايت شده كه فرمود: نبى اكرمﷺ فرمودند: (( مدينه ومكه از فرشتگان مملوميباشند، بر سرهر راه آن[نقب: راه] فرشته اى است، دجال وطاعون به آنها داخل نميشود)).[ به روايت احمد]

3ـ نماز در مسجد الحرام معادل يكصد هزار نماز است

از جابر رضى الله عنه روايت است كه نبى اكرمﷺ فرمودند: (( يك نماز در مسجد الحرام برترى دارد به يكصد هزار نماز در غير از آن)).[ به روايت ابن ماجه]

4ـ محبوبترين سرزمين نزد الله تعالى است

رسول الله ﷺ فرموده اند: (( قسم به الله كه توبهترين سرزمين الله هستى، ومحبوبترين سرزمين الله در نزد الله ميباشى)).[ به روايت ترمذى]

مکۀ مكرمه

احكام ويژه براى مکۀ مكرمه وحرم شريف

1ـ وعيد سخت براى كسيكه در حرم بفكر كارى بدى افتد، چه آنرا عملى سازد ويا نسازد.

الله تعالى مى فرمايد: ( وهركسيكه در آن از روى ظلم ارادهء معصيت خدا را بكند وى را از عذاب دردناك مى چشانيم) (حج:25) والحاد: يعنى هرگونه معصيت خداوند.

واز ابن عباس رضى الله عنه روايت شده كه نبى اكرم ﷺ فرمودند: (( مبغوضترين مردم نزد الله سه شخص هستند)) وازميان آنها (( ملحدى كه در حرم باشد)).[ به روايت بخارى]

2ـ جنگ وخونريزى درآن، حرام است

الله تعالى فرموده است: ( وزمانيكه خانه كعبه را ثوابگاه وامن براى مردم گردانيديم ) (بقره: 125)، پس هركسيكه به مكه مكرمه وارد ميشود در امن است.

وبهمين دليل نبى اكرمﷺ فرموده اند: (( براى هيچ یک از شما حلال نيست كه در مكه سلاح بردارد ))[ به روايت مسلم]

وهمچنين نبى اكرمﷺ فرموده اند: (( الله تعالى مكه مكرمه را حرم گردانيده ومردم آنرا حرم نكرد ه اند، پس براى كسيكه به الله وروز آخرت ايمان دارد حلال نيست كه در آن دست به خونريزى بزند، و درختانش نيز قطع نميشود [ يعضد: قطع ميشود ] )).[ به روايت بخارى]

جنگ وخونريزى

3ـ داخل شدن كفارومشركان در حرم مكه نيز حرام است

الله تعالى فرموده است: ( اى كسانيكه ايمان آورده ايد، مشركان پليد اند، پس از امسال نبايد به مسجد الحرام نزديك شوند ) (توبه: 28).

نبى اكرمﷺكه درمنى بودند امر كرده اند كه اعلام شود: (( پس ازين سال ديگرمشركى نبايد حج كند، وكسى برهنه خانه خدا را طواف نكند )).[ به روايت بخارى]

4ـ حرمت شكار، وحرمت قطع درختان، وحرمت برداشتن اشياى يافته شده[اللقطة: آنچه يافته شود، وصاحبش را نداند] در حرم

از ابن عباس رضى الله عنه روايت شده كه نبى اكرمﷺ فرمودند: (( الله تعالى مكه مكرمه را حرام گردانيد، براى هيچيكسى پيش ازمن وبعد از من حلال نشده، وتنها براى من ساعتى از روز حلال گردانيده شد، گياهان تر آن درو [ يختلى خلاها: گياهان تر آنرا قطع كنند ] ودرختانش قطع نشوند، [ يعضد: قطع ميشود ] ونيزصيدش شكار نشود، [ ينفر: رمانيدن وحشت زده كردن ] وهمچنين يافته شده اش را كسى نبردارد مگر كسيكه صاحبش را بشناسد )).[ به روايت بخارى]

مشعرهاى حج

1ـ عرفات

عرفات مفرد آن عرفه است، وعرفات نامگذارى شده بخاطر شناسائى آدم وحواء د رآنجا، ويا اينكه مردم در آنجا به گناهانشان اعتراف ميكنند.

وعرفات مشعرى است خارج از حدود حرم مكى، ودر سمت جنوب شرق مسجد الحرام به فاصله 22 كيلومتر موقعيت دارد. مساحت كلى آن 10،4 كم مربع ميباشد، وحاجيان در نهم ماه ذيحجه در آنجا اجتماع ميكنند.

عرفات

مسجد نمره

نمره كوهى است در سمت غرب مسجد، كه بنام آن مسجد نمره ياد شده است، نبى اكرمﷺ در وسط وادى عرنه فرود آمده، وخطبه ونماز در آنجا خوانده اند، مسجد نمره دراوايل خلافت عباسيان درهمان موضعى بناء شده كه نبى اكرمﷺ در وسط وادى عرنه خطبه ونماز خوانده اند، مسجد نمره در عهد سعودى توسعه وگسترش داده شده كه اكنون مساحت آن بيش از 110 هزار متر مربع ميباشد، وحاجيان در روز نهم ماه ذيحجه در آنجا جمع ميشوند.

مسجد نمره

مسجد صخرات

در دامنهء جبل الرحمه سمت راست بالا رونده، ودر آنجا صخرهاى بزرگى است كه رسول اللهﷺ در شامگاه عرفه نزدش ايستاده اند، حجاج در روز نهم ماه ذيحجه در آنجا اجتماع ميكنند.

مسجد صخرات

جبل الرحمه

كوهى كوچكى است كه از سنگهاى بزرگ تشكيل شده، در فاصله 20 كيلومترى شرق مكه مكرمه موقعيت دارد، وسطحش پهن ووسيع است، ومحيط آن 640 مترميباشد، وحاجيان بالاى آن در روز نهم ماه ذيحجه براى نيايش جمع ميشوند.

جبل الرحمه

2ـ منى

منى باين نام مسمى شده بسبب اينكه درآن خونهاى قربانيها مى ريزد.

ودرفاصلهء 7 كيلومترى ميان مكه ومزدلفه موقعيت دارد، حاجيان شب عرفه و حاجيانى كه شتاب دارند شبهاى 11-12 ذيحجه را وآنهائي كه بخواهند تأخيركنند شب 13 را نيزدر آنجا سپرى ميكنند، منى از مشاعر بوده كه داخل مرزهاى حرم ميباشد، مسجد خيف وجمرات سه گانه نيز در آنجا موقعيت دارد.

منى

- جمرات

جمرات جمع جمره، يعنى سنگ ريزه هاى كوچك.

وجمرات سه گانه برخى ازمناسك در منى ميباشد: جمرهء صغرى، جمره وسطى وجمره عقبه است: كه عبارت از ستونهاى سنگى است در ميان حوضهاى سه گانه قرار دارد، وعلامه همان مكانى است كه شيطان در آنجاها ظاهر شده، وسيدنا ابراهيم عليه السلام آنرا رمى نمود، فاصله ميان جمره عقبه و وسطى تقريبا 247متر، وميان جمره وسطى وصغرى تقريبا 200 متر ميباشد.

- مسجد خيف

در دامنه جنوبى كوه منى ودر نزديكى جمرهء صغرى موقعيت دارد.

مسجد خيف

3ـ مزدلفه

مزدلفه موضعى است ميان منى وعرفات، كه حاجيان پس از وقوف در عرفات شب را در آنجا سپرى مى كنند.

در مركز مزدلفه مشعرالحرام موقعيت دارد كه مستحب است حاجيان در نزد آن بايستند وياد الله نمايند، وشكر وسپاس گويند، ودعاء بسيار كنند، وحاجيان در برگشت ازعرفات كه پس از غروب خورشيد 9 ذيحجه است، شب را درآنجا سپرى كنند.

مزدلفه

4ـ مسجد الحرام

همان بيت الله الحرام است، و درآن چندين نشانى ظاهرى است كه مهمترين آنها:

-كعبه مشرفه است

كعبه مشرفه شكل مكعب را دارد،

- حجر اسماعيل

و آن همان بخش شمالى خانه كعبه است كه قريش در اثر كمبود هزينه زمانيكه خانه كعبه را دو باره بنا مى كردند نتوانستند شامل آن سازند، پس ديوارى قوسى كه حطيم ناميده مى شود بر آن زدند تا علامتى باشد براينكه اينجا بخشى از بيت الله است، اين نامگذارى از سوى عموم مردم بوده، اساس شرعى ندازد.

- حجراسود

در گوشه جنوبى كعبه وبه سمت چپ باب كعبه قرار دارد، وسنگى است از بهشت، كه شكسته شده، وهشت سنگ ريزه آن كه هريك به حجم خرما ميباشد، باقى مانده است.

- گوشه يمانى

همان گوشهء جنوب غربى كعبه است، كه ركن يمانى ناميده ميشود، زيرا كه در جهت يمن قرار دارد، و از امتيازات ركن يمانى اينست كه بر بنياد اولى بيت الله كه ابراهيم واسماعيل عليهماالسلام خانه كعبه را بلند كرده بودند بناشده است.

- ملتزم

همان موضعى كه ميان حجر اسود وباب كعبه است، وبه اندازهء دو متر ميباشد، كه موضع قبولى دعاء است، وسنت است تا در هنگام دعاء كردن روى,سينه، بند وكف دستان را بآن بچسپانند.

كعبه مشرفه

حجراسود

ملتزم

ركن يمانى