وضوء

6073

تعريف وضوء

وضوء در لغت

زينت وپاکی

وضوء در شريعت

استعمال آب در اعضاى مخصوص بدن با نيت پاکى.

حکم وضوء

وضوء يا فرض است يا مستحب:

أ ـ وضوء براى سه چيز واجب است

1ـ نماز

الله تعالى فرموده است:" اى کسانيکه ايمان آورده ايد هنگامي که براى نماز برخاستيد پس بشوئيد روهايتانرا ودستانتانرا تا آرنجها وبه سرهايتان مسح کنيد ونيز پاهايتان را تا شتالنگها (قوزک پا) بشوئيد" (المائدة: 6)

2ـ طواف کردن به کعبه :

به دليل فرمودۀ آنحضرت (صلى الله عليه وسلم) به زن حائض: " تا زمانيکه خوب پاک نشوى طواف مکن"[ به روايت بخارى]

3ـ گرفتن مصحف

به دليل فرمودۀ الله متعال: "بجز از پاکان ديگرى آنرا مساس نميکند" (واقعه:79)

وضوء براى نماز

وضوء براى طواف

وضوء براى مصحف گرفتن

ب ـ وضوء داشتن مستحب است در غير از مواضع ياد شده

به دليل فرمودۀ آنحضرت ﷺ :" بر وضوء داشتن بجز از مؤمن کس ديگرى محافظت نميکند"،[ به روايت احمد] مستحب بودن در مواضع زير مؤکد است: وضوى مجدد براى هر نماز، وضوء براى ذکر الله ودعاء کردن، براى خواندن قرآن، پيش از خوابيدن، پيش از غسل کردن، پس از برداشتن مرده، پس از بي وضوء شدن اگر چه عزم نماز خواندن نداشته باشد.

وضوء براى خواندن قرآن

وضوء براى برداشتن مرده

وضوء براى ذکر الله

وضوء پيش از خوابيدن

فضائل وضوء

1ـ سبب محبت الله ميباشد:

الله تعالى فرموده است: " الله تعالى توبه كنندگان را دوست ميدارد، وپاکيزگان که همان وضوء کنندگان هستند را نيز دوست ميدارد" (البقرة 222)

2ـ علامت امت محمد ﷺ است، زيرا در روز قيامت در حاليکه مواضع وضوى شان روشن وتابان است می آيند:

نبى اکرمﷺ فرمودند:" امت من در روز قيامت در حاليکه مواضع وضوى شان روشن وتابان است [الغر: الغرة: سفيدى پيشانى اسپ، المحجلون: التحجيل: سفيدى دست وپاى اسپ، ومقصود ازين دو نوريست که در مواضع وضوء در روز قيامت ديده ميشود] می آيند، وهر که مى تواند بروشنى وتابش خود بيافزايد، بايد چنان کند"[ باتفاق بخارى ومسلم]

3ـ کفاره گناهان واشتباهات:

نبى اکرمﷺ فرموده اند:" هرکه خوب وضوء کند، گناهانش از بدنش خارج ميشود، تا اينکه از ناخنهايش نيز مى برآيد"[ به روايت مسلم]

4ـ سبب بلندى مقام ومرتبه:

نبى اکرمﷺ فرموده اند:" آيا شمارا به آنچه که اشتباهات را نابود کرده، ومقام ومرتبه را بلند ميکند رهنمائى نکنم؟ گفتند: بله اى رسول الله،فرمودند: اتمام وضوء با وجود مشقت،[ المکاره: اموريست که انسان انجامش را خوش ندارد، زيرا مشقت آور است] وپياده روى بيشتر بسوى مساجد، منتظر ماندن پس از اداى نماز در مسجد براى نماز ديگر، همانست مداومت محکم"[ به روايت مسلم]

وصف وضوء

1 - نيت را در قلب مهيا کند.

2 - بسم الله گفتن: اينکه بگويد: «بسم الله».

3 - کف دستان را (سه بار) شستن.

4 - مسواک زدن: هنگام مضمضه کردن.

5 - (سه بار) مضمضه، واستنشاق، واستنثار کردن.

- ومضمضه: آب در دهن کردن و حرکت دادنش را گويند.

- واستنشاق: آب را با تنفس به بينى کشيدن را گويند.

- مضمضه واستنشاق با يک اوج آب باشد.

- واستنثار: افشاندن آب از بينى را گويند.

6 - شستن روى (سه بار) با داخل کردن پنجه ها در ريش.

وتعريف ومرز روى: طول آن از موضع روئيدن موى سر تا زير زنخ (چانه) ، وعرضش از نرمى گوش تا گوش ديگر.

7 - شستن دست راست از نوک پنجه ها تا آرنج سه بار، پس از آن شستن دست چپ نيز مانند آن.

8 - مسح سر: با تر (خيس) کردن کف دست به آب وسپس مسح کشيدن از پيش بسوى پشت سر ، وبار ديگر برگشت دادن به پيش سر (يک بار).

9 - مسح کردن وسط گوشها با انگشتان سبابه و پشت گوشها با انگشتان ابهام (يک بار)

10 - شستن پاى راست تا شتالنگها (قوزک پا) (سه بار)، پس از آن همچنين شستن پاى چپ.

11 - دعاء کردن پس از پايان وضوء: "شهادت ميدهم که الهى جز الله نيست، واحد لاشريک است، وشهادت ميدهم که محمد بنده الله وفرستاده اوست" [به روايت مسلم]

" اى بار خدايا مرا از توبه کنندگان، ومتطهرين بگردان"[به روايت ترمذی]

" پاکى تراست پروردگار من وبه حمد تو، شهادت ميدهم که الهى جز تو نيست، از تو طلب مغفرت دارم وبسوى تو توبه ميکنم"[ به روايت نسائي]

شستن کفهاى دستان

مضمضه کردن

آب در بينى کردن

آب از بينى افشاندن

شستن صورت

خلال كردن ريش

شستن دستان از نوك انگشتان به بالا آرنج)سه بار(

مسح سر

مسح ميانه گوش )يكبار(

شستن پاها تا شتالنگها )سه بار(

شرطهاى وضوء

1 - آب بايد پاک باشد.

2 - آب مباح باشد، يعنى بطور مثال: مسروق نباشد.

3 - نابود کردن آنچه مانع رسيدن آب به پوست ميشود: مانند رنگها ومانند آن.

زائل كردن رنگ

فرض هاى وضوء

1 - شستن روى

2 - شستن دستها با آرنجها.

3 - شستن پاها با شتالنگها (قوزک).

4 - مسح تمامى سر، از جمله گوشها.

برخى از ائمه فرضهاى ديگرى که نزد غير حنفى ها است به آن اضافه ميکنند:

5 - نيت: وجاى آن قلب ميباشد، وتلفظش لازم نيست، اگر تمامى افعال وضوء را بغرض سردکردن بدنش، ويا بغرض نظافت بدون نيت وضوء انجام دهد، کفايت نميکند.

6 - ترتيب در شستن ميان اعضاى بدن.

7 - پيهم شستن اعضاى بدن: در شستن يک عضو باندازه ايکه عضو قبلى خشک شود درنگ نکند.

سنت هاى وضوء

1 - در آغاز وضوء کف هاى دستان را سه بار بشويد.

2 - مسواک زدن.

3 - هريک اعضاى وضوء را سه بار بشويد، مگر سر وگوشها را بيش از يکبار مسح نکند.

4 - تيامن: آغاز شستن اعضاى وضوء از طرف راست.

5 - اطاله تحجل: يعنى آرنجها را بيشتر شستن.

6 - خلال کردن ريش: براى رسانيدن آب در پوست روى.

7 - خلال کردن انگشتان دستها وپاها.

8 - بايد در حين شستن، هر عضو را بمالد، وبه پاشيدن آب اکتفاء نمي شود.

9 - در استعمال آب اسراف نکند، به دليل فرموه نبى اکرمﷺ:" در امت من قومى خواهند بود که در آب وضوء اسراف ميکنند"[ به روايت ابو داود]

10 - دعاء کردن پس از پايان وضوء، به دليل فرموده نبى اکرم :"هريک از شما که وضوء ميکند و در وضوى خود اهتمام داشته بوجه احسن انجام ميدهد، پس از آن ميگويد: "شهادت ميدهم که الهى جز الله نيست، وشهادت ميدهم که محمد بنده خدا وفرستاده اوست" اى بار خدايا مرا از توبه كنندگان، ومتطهرين بگردان. درهاى هشتگانه بهشت بروى او باز ميشود، و از هر دريکه خواسته باشد وارد آن ميشود ".[به روايت ترمذى]

11 - دو رکعت نماز بعد از وضوء، نبى اکرمﷺ فرمودند:" هرکه مانند وضوى من وضوء کند، پس از آن دو رکعت نمازى بخواندکه در آن با خود حرفى نزند، گناهان گذشته او مغفرت ميشود"[ باتفاق بخارى ومسلم]

مسواک زدن

دراز كردن تابندگى

خلال كردن انگشتان

شکننده هاى وضوء

1 - هر آنچه که از سبيلين [سبيلين: شرمگاه پيش و پس] پيش وپس انسان خارج شود مانند: ادرار، مواد غائطه وباد، به دليل فرمودۀ آنحضرتﷺ : " الله تعالى نماز يکى از شما را که بى وضوء شود قبول نميکند، تا اينکه وضوء بکند"[ به روايت مسلم]

2 - خواب عميق که ادراک را سلب کند، آنچه مشابه آنست مانند بيهوشى، وتخدير کامل.

3 - استفراغ کردن که با دهن پر باشد، به دليل [ روايت ابو الدرداء] "اينکه رسول الله ﷺ استفراغ کردند، سپس افطار نمودند، وپس از آن وضوء کردند." [ به روايت ترمذى].

4 - خنده قهقهه نماز گزار بالغ در حين اداى نمازيکه داراى رکوع وسجده است ناقض وضوء ونماز ميباشد، به دليل فرمودۀ آنحضرتﷺ :" كسيكه از وى خنده قهقهه سرزد، بايد که وضوء ونمازش را اعاده کند". [به روايت دارقطنى].

5 - خون روان، به دليل اينکه " عبدالله بن عمر خون بينى شد، از نماز منصرف گرديد، وضوء کرده برگشت وبه نماز خود ادامه داد، بدون اينکه حرف بزند" [ امام مالک آنرا با سند صحيح در موطأ روايت کرده است].

خواب عميق

خوردن گوشت شتر

مسائل

1 - هرگاه مسلمانى از خواب برميخيزد وعزم وضوء از ظرف بزرگ آب را دارد، قبل ازينکه دستانش را سه بار نشسته ، براى گرفتن آب در آن داخل نسازد، به دليل فرمودۀ نبى اکرمﷺ: " هر يکى از شما از خواب برخاست، دستانش را به ظرف بزرگ آب داخل نکند، تا سه بار نشسته باشد، زيرا که نمى داند دستش شب را کجا سپرى کرده است "[ به اتفاق بخارى ومسلم]

2 - جهت رسانيدن آب به هر عضوى که شستنش واجب است اهتمام نمايد، بويژه مواضع ميان انگشتان دستان وپاها، وميان ريش وگوش، وهمچنين به رسانيدن آب به آرنجها، وشتالنگها(قوزک) وعقب پا [العقب: پشت پا] توجه نمايد. به دليل فرمودۀ آنحضرت ﷺ :" بيم عذاب آتش است براى عقب پاه "[ به روايت مسلم]

3 - اساس وقاعده اينست که هر چيزى را بر يقين بنا کرد، اگر به داشتن وضوء متيقن بود و بعد در اينکه وضويش نقض شده شک کرد، درين حالت بر يقين که وضو داشتن است بنا کند، اگر متيقن بود که وضوء نکرده، وشک کرد که وضوء کرده و يا نکرده؟ درين حالت يقين عدم داشتن وضوء ميباشد.

4 - اگر مسلمانى وضوء کرد واعضاى وضوء را يکبار و يا دوبار و يا برخى را يکبار وبرخى را دوبار شست، وضويش صحيح ميباشد.

5 -کسيکه بى وضوء نماز خواند با فراموشی، بر وى اعاده نماز واجب است هرگاهی که بخاطر آورد.

6 - اگر وضوء کرد، پس از آن بوى نجاستى رسيد، نجاست را زائل کند، و وضوء را اعاده نکند، زيرا که چنين چيزى بى وضوئى نمی باشد.

شستن دست در ظرف آب پس از برخاستن از خواب

ميان ريش وگوش

پشت پ

خلال کردن انگشتان پاها.

وضوء و بهداشت عمومى

در مقاله ای که در مجلۀ سورس – که ازسوى سازمان ملل متحد- انتشار می يابد چنين آمده است: ” غسل کردن به صورت منظم ، و وضوء کردن براى نماز در جوامع اسلامى، براى جلوگيرى از گسترش بيمارى (تراخوما) که مسبب اساسى نابينائى در جهان سوم می باشد کمک کرده است.. در سراسر جهان تقريبا 500 ميليون نفر به اين بيمارى مبتلاء هستند، که آنها با پيروى از اين شيوه نظافت واجب بر مسلمانان قبل از نماز ميتوانند از ابتلاء به اين بيمارى نجات يابند، چنانچه در جوامع اسلامى که از ارزشهاى اسلامى پيروى ميکنند نسبت ابتلاء به اين بيمارى بسيار ناچيز بوده که به انعدام رسيده است.[ طب نبوى در پرتوى علم مدرن «غياث احمد»]

سزاوار نيست

1 - بلند گفتن نيت در هنگام وضوء

2 - اسراف در آب.

3 - اضافه از سه بار شستن در وضوء، چنانچه روايت شده، "که عرب باديه نشينى نزد نبى اکرمﷺ آمد ودر مورد وضوء پرسيد، آنحضرت وضوء کردن سه سه بار برايش نشان دادند، پس از آن فرمودند: " وضوء اينست، هرکه بر آن اضافه کند، بدى، تجاوز و ظلم کرده است"[ به روايت ابو داود]

ولى اضافه از سه بار شستن براى کسيکه عضو وضوء با سه بار شستن پاک نشود، مجاز ميباشد، مانند کسيکه دستش به رنگهای روغنى و يا مانند آن آلوده باشد.

4 - عدم اتمام وضوء، به دليل آنچه که روايت شده : "مردى وضوء کرد، بمقدار ناخنى در پايش موضعى ناشسته بود که نبى اکرم ﷺ آنرا ديده فرمودند: " برگرد خوب وضوء کن" [ به روايت مسلم] پس برگشت، وسپس نماز اداء کرد

و در عدم اتمام وضوء نکات زير شامل ميشود:

ا ـ ناشستن پاها تا شتالنگها (قوزک پا).

ب ـ نا شستن آرنجها، بسبب تنگى آستينها.

ج ـ نا شستن سفيدى که ميان گوش وريش وجود دارد.

د ـ نا شستن کف دست همراه با شستن دست چپ

هـ ـ کسيکه وضوء کند، وبر وى لکه هاى رنگ باشد.

وـ وضوى زن در حالکيه در انگشتانش آثار لوازم آرايشى باشد که مانع رسيدن آب ميگردد.

زـ خلال نکردن انگشتان در حاليکه آب به آن نرسد.

5 - مسح گردن:

از اعضاى وضوء نيست، مگر اينکه به مسح نياز باشد، ميتواند قبل از وضوء و يا بعد از اتمام وضوء مسح کند.

6 - خواندن دعاها ئيکه دليل شرعى ندارد، مانند:

- خواندن دعاى در هنگام شستن هر عضو.