የጁሙዓ ሶላት

የጁሙዓ ሶላትን የሚመለከት ድንጋጌ

የጁሙዓ ሶላት ለአቅመ አዳም በደረሰ፣በአእምሮው ጤናማ የሆነ፣ነዋሪ በሆነና ሶላቱን የሚያስተው ሸሪዓዊ ምክንያት በሌለው በያንዳንዱ ሙስሊም ወንድ ላይ ነፍሰ ወከፍ ግዴታ (ፈርዱል ዐይን) ነው፡፡ ለዚህ ማስረጀው፡-

1 - አላህ እንዲህ ብሏል፡- ‹‹እናንተ ያመናችሁ ሆይ! በዐርብ ቀን ለስግደት ጥሪ በተደረገ ጊዜ፣ወደ አላህ ማውሳት ኺዱ፤መሸጥንም ተዉ፤›› [አል-ጁሙዓህ፡9]

2 - ነቢዩም ﷺ እንዲህ ብለዋል፡- ‹‹ሰዎች የጁሙዓ ሶላቶችን ከመተው ይታቀቡ ! አለበለዚ አላህ ልቦቻቸው ላይ በእርግጥ (ጥመትን) ያትምባቸዋል፡፡ ከዚያም በእርግጥ ከዘንጊዎቹ ይሆናሉ፡፡›› [በሙስለም የተዘገበ]

ጁሙዓ ግዴ የማይሆንባቸው

በሴት፣በትንሽ ልጅ፣በመንገደኛና ሶላቱ ላይ መገኘት ችግር በሚፈጥርበት የታመመ ሰው ላይ ግዴታ አይሆንም፡፡ እነኚህ ከሌሎች ጋር ተገኝተው ቢሰግዱ ሶላቱ ትክክለኛና ዙህርን የሚተካ ሲሆን ካልተገኙ ግን ዙህር ይሰግዳሉ፡፡

ትንሽ ልጅ

መንገደኛ (ሙሳፍር)

ሴት

የታመመ ሰው

የዕለተ ጁሙዓ ትሩፋት

ዕለተ ጁሙዓ ከሳምንቱ ቀናት ሁሉ በላጩ ነው፡ ሌሎች ሕዝቦች ካጡት በኋላ አላህ ለዚህ ኡመት ለይቶ የሰጣቸው ልዩ ቀን ነው፡፡ የቀኑን ትሩፋት አስመልክቶ ብዙ ሐዲሶች የተላለፉ ሲሆን ከነዚህም የሚለከተሉትን እናገኛለን ፡-

1 - ነቢዩ ﷺ ፡- ‹‹ጸሐይ የወጣችበት በላጩ ቀን ጁሙዓ ነው፤ኣደም በዚህ ቀን ተፈጠረ፣በዚሁ ወደ ጀነት ገባ፤በዚሁም ከዚያ እንዲወጣ ተደረገ፡፡›› [በሙስለም የተዘገበ] ብለዋል፡፡

2 - ከአቡ ሁረይራ (ረዐ) በተላለፈው መሰረት ነቢዩ ﷺ ፡- ‹‹ገላውን ታጥቦ ወደ ጁሙዓ (መስገጃ) የመጣ፣የተጻፈለትን ያህል ሰግዶ ኹጥባው እስኪያበቃ ድረስ ጸጥ ብሎ ያዳመጠና ከዚያ ከኢማሙ ጋር የሰገደ ሰው፣በዚህና በቀጣዩ ጁሙዓ መካከል ያለው ከተጨማሪ ሦስት ቀናት ጋር (መለስተኛ ኃጢአቱ) ይታበስለታል፡፡›› [በሙስለም የተዘገበ] ብለዋል፡፡

3 - ከአቡ ሁረይራ (ረዐ) በተላለፈው መሰረት የአላህ መልእክተኛ ﷺ ፡- ‹‹ከከባዳዎቹ ኃጢአቶች ከራቁ አምስቱ እለታዊ ሶላቶች፣አንዱ ጁሙዓ እስከ ቀጣዩ ጁሙዓና ከረመዷን እስከ ረመዷን በመካከላቸው ለሚፈጸሙ (መለስተኛ ኃጢአቶች) ማበሻዎች ናቸው፡፡›› [በሙስለም የተዘገበ] ብለዋል፡፡

4 - ከሑዘይፋ ብን አልየማን (ረዐ) በተላለፈው መሰረት የአላህ መልእክተኛ ﷺ ፡- ‹‹አላህ ከኛ በፊት የነበሩትን ሕዝቦች ጁሙዓን ሰውሮባቸዋል፤ለአይሁድ ዕለተ ቅዳሜን ለክርስቲያኖች ደግሞ እሑድ ቀን አደረገ፡፡ አላህ እኛን አምጥቶ ለዕለተ ጁሙዓ መራንና ጁሙዓ ቅዳሜና እሑድ አደረገ፡፡ አንደዚሁ ሁሉ ቂያማ ቀን እነሱ ለኛ ተከታይ ናቸው፡፡ ከዱንያ ሰዎች እኛ የመጨረሻዎቹ ኡመት ስንሆን ከፍጡራን ሁሉ በፊት የሚፈረድላቸው የመጀመሪያዎቹ ኡመት ነን፡፡›› [በሙስለም የተዘገበ] ብለዋል፡፡

5 - ከኑዕማን ብን በሺር (ረዐ) በተላለፈው መሰረት የአላህ መልእክተኛ ﷺ ፡- ‹‹የአላህ መልእክተኛ ﷺ በሁለቱ ዒድና በጁሙዓ ‹‹ሰብቢሕ እስመ ረብቢከል አዕላ›› እና ‹‹ሀል አታከ ሐዲሡል ጋሽየህ›› (ቁርኣን ምዕ 87 እና 88) ይቀሩ ነበር፡ ዒድና ጁሙዓ አንድ ቀን ላይ ከዋሉ በሁለቱ ሶላቶችም ይቀሯቸው ነበር፡፡›› [በሙስለም የተዘገበ] ብለዋል፡፡

6 - የጁሙዓ ቀን ከቀናት ሁሉ በላጭ ሲሆን ኣደም የተፈጠረበትና ወደ መሬት እንዲወርድ የተደረገበት፣ጸጸቱ ተቀባይነት ያገኘበት፣የሞተበትና ቂያማም (ትንሳኤ) የሚከሰትበት ቀን ነው፡፡

ከሰውና ከአጋነንት በስተቀር በጁሙዓ ቀን ከንጋት ጀምሮ ጸሐይ እስከ ወጣች ድረስ (ቂያማ እንዳይሆን) በመፍራት በስጋት የሚያዳምጥ ቢሆን እንጅ አንድም ተንቀሳሽ እንስሳ የለም፡፡

አንድ ሙስሊም የአላህ ባሪያ ከርሱ ጋር ተገጣጥሞ፣ሶላት እየሰገደ ጉዳዩ እንዲፈጸምለት አላህን ለምኖ ሳያገኝ የማይቀርበት ሰዓትም አለበት፡፡ ከዕብ ‹‹በዓመት አንድ ቀን ነው?›› ሲሉ አይደለም በያንዳንዱ ጁሙዓ ነው እንጂ አሉ፡፡

ከዕብ ተውራትን አነበቡና ነቢዩ ﷺ እውነት ተናግረዋል አሉ፡፡ ከዚያ ዐብዱላህ ብን ሰላምን አግኝቼ ከከዕብ ጋር ስለነበረኝ ቆይታ ነገርኳቸው፡፡ ሰዓቱ መች እንደሆነ አውቃለሁ አሉኝ፡፡ ይንገሩኝ አልኳቸው፡፡ የጁሙዓ ቀን የመጨረሻው ሰዓት ነው አሉኝ፡፡

እንዴት የመጨረሻው ሰዓት ይሆናል የአላህ መልእክተኛ ﷺ ‹‹ከርሱ ጋር ተገጣጥሞ፣ሶላት እየሰገደ ጉዳዩ እንዲፈጸምለት አላህን ለምኖ ሳያገኝ የማይቀርበት ሰዓትም አለበት፡፡›› አላሉም ወይ? በዚህ የመጨረሻ ሰዓት ደግሞ ሶላት አይሰገድም አልኳቸው፡፡ የአላህ መልእክተኛ ﷺ ሶላት ለመጠበቅ የተቀመጠ ሰው እስኪ ሰግደው ድረስ ሶላት ላይ ነው አላሉምን? ሲሉኝ ብለዋል አልኳቸውና ያ ማለት ነው አሉኝ፡፡› [በአቡ ዳዉድ የተዘገበ] ብለዋል፡፡

7 - ከቀኖቻችሁ ሁሉ በላጩ የጁሙዓ ቀን ነውና በዚያ ቀን በኔ ላይ ሶላት ማውረድን አብዙ፣ሶላታችሁ ለኔ ይቀርባልና ሲሉ የአላህ መልእክተኛ ሆይ! እርስዎ ትቢያ ከሆኑ በኋላ እንዴት ይቀርብልዎታል? ተብለው ተጠየቁ፡፡ እሳቸውም ፡- ‹‹አላህ የነቢያትን ገላ እንዳትበላ በመሬት ላይ እርም አድርጎባታል፡፡›› [በአቡ ዳዉድ የተዘገበ] አሉ፡፡

የጁሙዓ ሶላት ትክክለኛ እንዲሆን መሟላት ያለባቸው ቅድመ ሁኔታዎች

1 - ወቅት፡- እንደ ተቀሩት የግዴታ ሶላቶች ሁሉ ከጊዜው በፊት ወይም ወቅቱ ካለፈ በኋላ መስገድ ትክክል አይሆንም፡፡ ወቅቱ የዙህር ሶላት ወቅት ነው፡፡

2 - በጀማዓ መሆን ፡- አንድ ሰው በነጠላ ሊሰግደው አይችልም፣አነስተኛው የጁሙዓ ጀማዓ ሦስት ሰው ነው፡፡

3 - እስቲጣን ፡- ቋሚ በሆነ የመኖሪያ አካባቢ ሆኖ ክረምትም በጋም ለቀው በማይሄዱበት የተከተመ መኖሪያ መንደር መሆን፡፡ ከቦታ ቦታ በሚንቀሳቀሱና በድንኳን በሚኖሩ አርብቶ አደሮች ላይ ግዴታ አይሆንም፡፡ ከሰገዱት ግን ትክክለኛ ነው፡፡

4 - የሁለት ኹጥባዎች ከሶላቱ መቅደም ፡- ኹጥባዎቹን ነቢዩ ﷺ ያዘውትሯቸው ስለነበር አንዱ የትክክለኛነት ሸርጥ ናቸው፡፡

የገጠር ሰዎች

የጁሙዓ ሶላት ወቅት

በጀማዓ ይሰገዳል

የጁሙዓ ሶላት አሰጋገድ

የጁሙዓ ሶላት የሚሰገደው ሁለት ረክዓ ሲሆን በቅራኣ ድምጽ ከፍ ይደረግበታል፡፡ በመጀመሪያው ረክዓ ከፋቲሓ በኋላ ሱረት አልጁሙዓን በሁለተኛው ደግሞ ሱረት አልሙናፍቁን መቅራት፣ ወይም በአንደኛው አልአዕላን በሁለተኛው አልጋሽያን [በሙስለም የተዘገበ] መቅራት ሱንና ነው፡፡

ሁለቱ ኹጥባዎች

ሁለቱን ኹጥባ የሚመለከት ብያኔ ሁለቱን ኹጥባዎች የሚመለከት ብያኔ

ሁለቱ ኹጥባዎች ዋጅብ ሲሆኑ ለጁሙዓው ትክክለኛነትም አንዱ ሸርጥ ናቸው፡፡ ከሰጋጆቹ አብላጫው የዐረብኛን ቋንቋን የሚሰሙና በአጠቃላይ መልኩ የሚረዱት ከሆነ በዐረብኛ ቋንቋ ይደረጋሉ፡ ይህም የዐረብኛ ቋንቋን እንዲማሩ ለማበረታታትና የነቢዩን ﷺ ፈለግ ከመቃረን ለመራቅ ነው፡ አብዛኞቹ ሰጋጆች ዐረብኛን የማይረዱ ከሆኑ ግን በሌሎች ቋንቋዎች ቢደረጉ ምንም የለበትም፡፡

ኹጥባ በመሰረቱ ለማስተማሪያነትና ለመመሪያነት እንጂ ዝም ብሎ ለመናገር ብቻ የሚደረግ ባለመሆኑ በሚሰጠው ትምሕርትና ምክር አድማጮች ሊጠቀሙበት ይገባል፡ የቁርኣን አንቀጾች ግን ከተቻለ በዐረብኛው ተነበው ከዚያ በኋላ ትርጉማቸው ይቀርባል፡፡

የኹጥባዎቹ ማሟያዎች

የጁሙዓ ኹጥባ ማእዘናት የሉትም፡ በተለምዶ ኹጥባ ወይም ዲስኩር ተብሎ በሚወሰደው ሁሉ ሊሆን ይችላል፡፡ ይሁንና ዲስኩር አድራጊው ቀጥሎ የቀረቡትን ማሟያዎች ቢያካትትበት ተመራጭ ነው ፡-

1 - የአላህ ምስጋና፡፡

2 - ሁለቱን ሸሃዳዎች፡፡

3 - በአላህ መልእክተኛﷺ ላይ ሶላት ማውረድ፡፡

4 - ታዳሚዎች አላህን እንዲፈሩ ማሳሰብ፡፡

5 - ከቁርኣን ትንሽ ነገር መቅራት፡፡

6 - ሰጋጁን መምከር፡፡

በሁለቱ ኹጥባዎች የተወደዱ ነገሮች

1 - ኹጥባውን ምንበር ላይ ሆኖ ማድረግ፡፡

2 - ኹጥባ አድራጊው ወደ ምንበሩ ሲወጣ ለሰጋጆች ሰላምታ ማቅረብ፡፡

3 - ለአፍታ በመቀመጥ ሁለቱን ኹጥባዎች መለያየት፡፡

4 - ኹጥባው እንዳንይዛዛና አጠር እንዲል ማድረግ፡

5 - በሁለቱም ኹጥባዎች ዱዓእ ማድረግ፡፡

በጁሙዓ ሶላት የሚከለከሉ ነገሮች

1 - ኢማሙ ኹጥባ በማድረግ ላይ እያለ መናገር ሐራም ነው፡፡ ነቢዩ ﷺ ፡- ‹‹ጁሙዓ ቀን ኢማሙ ኹጥባ በማድረግ ላይ እያለ ለጓደኛህ ‹አዳምጥ› ካልክ ዝባዝንኬ ተናግረሃል፡፡› [በቡኻሪ የተዘገበ] ብለዋልና፡፡

2 - ኢማም ካልሆነ ወይም ባዶ ቦታ ኖሮ አዚያ ለመድረስ ግድ ሆኖበት ካልሆነ በስተቀር በሰው ትከሻ ላይ ተራምዶ ማለፍ የተጠላ ነው፡፡

ለጁሙዓ መድረስ

አንድ ሙስሊም ለጁሙዓ ሶላት በጊዜ ለመድረስና አስቀድሞ ለመገኘት ጥረት ማድረግ ይኖርበታል፡፡ ዘግይቶ መጥቶ በሁለተኛው ረክዓ ከኢማሙ ጋር ሩኩዕ ለማድረግ ከበቃ ሶላቱን ጁሙዓ አድርጎ ያሟላል፡፡

በሁለተኛው ረክዓ ካልደረሰ ግን ዙህር አድርጎ አራት ይሰግዳል፡፡ በእንቅልፍና በሌሎች ምክንያቶች ጁሙዓ ያመለጠው ሰውም እንዲሁ ዙህር ማለትም አራት ረክዓ ይሰግዳል፡፡

በጁሙዓ ቀን የተወደዱ ነገሮች

1 - ጁሙዓ ቀን ሱረቱል ከህፍን መቅራት፡፡ ነቢዩ ﷺ ፡- ‹‹አልከህፍ ምራፍን በጁሙዓ ቀን የቀራ ሰው በሁለቱ ጁሙዓዎች መካከል ብርሃን ያበራለታል፡፡›› [በአልሓክም የተዘገበ] ብለዋልና፡፡

2 - በነቢዩ ﷺ ላይ ሰለዋት ማብዛት፡፡ ከአቢ መስዑድ አልአንሷሪ (ረዐ) በተላለፈው መሰረት ነቢዩ ﷺ ፡- ‹‹ሶላቱ ለኔ ተገልጦ የሚቀርብ ቢሆን እንጂ ጁሙዓ ቀን በኔ ላይ ሶላት የሚያወርድ ማንም ሰው የለምና ጁሙዓ ቀን በኔ ላይ ሶላት ማውረድን አብዙ፡፡›› [በአልሓክም የተዘገበ] ብለዋል፡፡

3 - ገላን መታጠብና ሸቶ መቀባት፡፡ ነቢዩ ﷺ ‹‹ጁሙዓ ቀን ገላውን ታጥቦ በተቻለው ንጽሕና ሁሉ ጽዱ ሆኖ፣ከቅባቱ ተቀባብቶ፣ወይም የቤቱን ሽቶ ነካክቶ፣ከዚያ ሁለት ሰዎችን አቆራርጦ በመሀላቸው ሳያልፍ (ወደ መስጊድ) በማምራት የተጻፈለትን ያህል ሰግዶ ኢማሙ ሲናገር ያዳመጠ ማንም ሰው አይኖርም በዚህና በቀጣዩ ጁሙዓ መካከል ያለው (መለስተኛ ኃጢአት) ይቅር የሚባልለት ቢሆን እንጂ፡፡›› [በቡኻሪ የተዘገበ] ብለዋል፡፡

ጁሙዓን የሚመለከቱ ነጥቦች

1 - ምንበሩ እንደ አላህ መልእክተኛ ﷺ ምንበር ሦስት ደረጃዎች ያሉት መሆኑ ሱንና ነው፡፡

ሦስት ደረጃዎች ያሉት ምንበር

2 - ሱረቱል ጁሙዓ የሚባለውና ሰጋጆች ከጁሙዓ ሶላት በፊት ተቀምጠው አንድ ቃሪእ አዛን እስኪደረግ ድረስ አንዳንድ የቁርኣን አንቀጾችን ሲቀራላቸው ማዳመጥ፣ወይም የሕብረት መዝሙሮችንና አዝካርን በድምጽ ማጉያ መስማት ሱንና አይደለም፡ የተደነገገው በአላህ መልእክተኛ ﷺ ፣በአቡ በክርና በዑመር (ረዐ) ዘመን እንደ ነበረው ሁሉ ኢማሙ ምንበር ላይ ሲቀመጥ አንድ አዛን ብቻ ማድረግ ነው፡፡

በዑሥማን (ረዐ) ዘመን መዲና ገበያ ውስጥ ለሰዎች የሶላት ወቅት መግባቱን ለማሳወቅ ሲባል የተደነገገው የዑሥማን አዛን ዛሬ ወቅት መግባቱን ማወቅ ቀላልና የተመቻቸ በመሆኑ የድንጋጌው መነሻ ምክንያት የለም፡፡

3 - አንድ ሰው ኢማሙ ኹጥባ በማድረግ ላይ እያለ ወደ መስገጃው ቦታ ከመጣ ከመቀመጡ በፊት ሁለት ቀለል ያሉ ረክዓዎችን ይሰግዳል፡፡ ነቢዩ ﷺ ፡- ‹‹አንዳችሁ ጁሙዓ ቀን ኢማሙ ኹጥባ በማድረግ ላይ እያለ ከመጣ፣ሁለት ረክዓዎችን ይስገድ፣ያሳጥራቸውም፡፡›› [በእብን ማጀህ የተዘገበ] ብለዋልና፡፡

4 - ኸጢቡ በዱዓእ ጊዜ አመልካች ጣቱን ከመቀሰር ውጭ አጆቹን ከፍ አያደርግም፡፡ እጆቹን ከፍ የሚያደርገው ዝናም ለመለመን (ለእስትስቃእ) ወይም ዝናም እንዲቆም ዱዓእ ሲያደርግ ብቻ ነው፡፡ ሑሰይን ብን ዐብዱረሕማን (ረዐ) ባስተላለፉት መሰረት፡- ‹‹የአላህ መልክተኛ ﷺ ኹጥባ በማድረግ ላይ እያሉ ዱዓእ ካደረጉ እንደዚህ - በአመልካች ጣታቸው እያመለከቱ - ይሉ ነበር፡፡›› [በአሕመድ የተዘገበ] ብለዋል፡፡

በጣቱ ያመለክታል

5 - የጁሙዓ ሶላት ቀዳሚ የሱንና ሶላት የለውም፤ይሁን እንጂ ከአዛን በፊት ምክንያት የሌለው ተጠውዉዕ ሶላት መስገድ የተወደደ ነው፡፡ ነቢዩﷺ ፡- ‹‹ጁሙዓ ቀን ገላውን ታጥቦ በተቻለው ንጽሕና ሁሉ ጽዱ ሆኖ፣ከቅባቱ ተቀባብቶ፣ወይም የቤቱን ሽቶ ነካክቶ፣ከዚያ ሁለት ሰዎችን አቆራርጦ በመሀላቸው ሳያልፍ (ወደ መስጊድ) በማምራት የተጻፈለትን ያህል ሰግዶ ኢማሙ ሲናገር ያዳመጠ ማንም ሰው አይኖርም፣በዚህና በቀጣዩ ጁሙዓ መካከል ያለው (መለስተኛ ኃጢአት) ይቅር የሚባልለት ቢሆን እንጂ፡፡›› [በዳሪሚ የተዘገበ] ብለዋልና፡፡

6 - የድህረ ሶላት (በዕዲያ) ሱንናው ሁለት ረክዓ ይሰገዳል፡፡ እብን ዑመር (ረዐ) ባስተላለፉት መሰረት፡- ‹‹የአላህ መልእክተኛ ﷺ ከጁሙዓ በኋላ ሁለት ረክዓ እቤታቸው ይሰግዱ ነበር፡፡›› [በጀማዓው የተዘገበ] ብለዋል፡፡

ወይም ሱንናው አራት ረክዓ ይሰገዳል፡፡ ነቢዩ ﷺ ፡- ‹‹ከናንተ ውስጥ ከጁሙዓ በኋላ ሰጋጅ የሆነ ሰው አራት ረክዓ ይስገድ፡፡›› [በሙስሊም የተዘገበ] ብለዋል፡፡ በላጩ እቤት መስገድ ነው፡፡

7 - ዒድና ጁሙዓ አንድ ቀን ከዋሉ ለበለጠ ጥንቃቄ ሁለቱንም መስገድ ይመረጣል፡፡ ዒዱን ከሰገደ ቢያንስ ዙህር መስገድ ይኖርበታል፡፡ ራቅ ብለው የሚኖሩ ሰዎች ዒድ ከሰገዱ ለጁሙዓ ተመልሰው አለመምጣት ይፈቀድላቸዋል፡፡

እያስ ብን አቢ ረምላህ አሽሻሚ ባስተላለፉት መሰረት ፡- ‹‹ሙዓዊያ ለዘይድ ብን አርቀም ፡- ሁለት ዒዶች አንድ ቀን የዋሉበትን ሁኔታ ከአላህ መልእክተኛ ﷺ ጋር ሆነው አጋጥሞት ያውቃል? ብለው ሲጠይቁ፣አዎ አጋጥሞኛል፤በቀኑ መጀመሪያ ላይ ዒድ ሰግደው ለጁሙዓ ፈቃድ በመስጠት ጁሙዓ መስገድ የፈለገ ሰው ይስገድ አሉ፡፡›› [በአሕመድ የተዘገበ] ብለዋል፡፡