ዉዱእ

1 - ሶላት፡-

አላህ እንዲህ ብሏል፡- ‹‹እላንተ ያመናችሁ ሆይ! ወደ ሶላት በቆማችሁ ጊዜ (ለመቆም ባሰባችሁ ጊዜ) ፊቶቻችሁን እጆቻችሁንም እስከ ክርኖች እጠቡ፡፡ ራሶቻችሁንም (በውሃ) እበሱ፡፡ እግሮቻችሁንም እስከ ቁርጭምጭሚቶች ድረስ እጠቡ፡፡ . . ›› [አል-ማኢዳህ፡6]

ዉዱእ ለሶላት

2 - ከዕባን ለመዞር (ጠዋፍ ለማድረግ) ፡-

ነቢዩ ﷺ የወር አበባ ላለባት ሴት ፡- ‹‹እስኪትጠሪ ጠዋፍ አታድርጊ፡፡›› [በቡኻሪ የተዘገበ] ብለዋልና፡፡

ዉዱእ ለጠዋፍ

3 - የቁርኣን መጽሐፍን (ሙስሐፍ) መንካት ፡-

አላህ እንዲህ ብሏልና ፡- ‹‹የተጥራሩት እንጅ ሌላ አይነካውም፡፡›› [አል-ዋቂዓህ፡79]

ዉዱእ የቁርኣን መጽሐፍ (ሙስሐፍ) ለመንካት

የዉዱእ አደራረግ

1 - ዉዱእ ለማድረግ ቁርጠኛ ውሳኔ (ንይ’ያህ) በልብ ማድረግ፡፡

2 - ‹‹ብስምል’ላህ›› ማለት፡፡

3 - መዳፎችን መታጠብ (ሦስት ጊዜ)፡፡

4 - በመጉመጥመጥ ጊዜ ጥርስን መፋቅ (ተሰው’ዉክ)፡፡

5 - አፍን መጉመጥመጥ፣በአፍንጫ ውሃ ስቦ ማስወጣት (ሦስት)፡፡

- መጉመጥመጥ (መድመዷ) ውሃ ወደ አፍ አስገብቶ ማንቀሳቀስ ነው፡፡

- ውሃ በአፍንጫ መሳብ (እስትንሻቅ) ውሃን በአፍንጫ ቀዳዳዎች በኩል በትንፋሽ ወደ ውስጥ መሳብ ነው፡፡

- መድመዷና እስትንሻቅ የሚደረገው በአንድ ዝግን ነው፡፡

- እስትንሣር ወደ ውስጥ የተሳበውን ውሃ ከአፍንጫ ማስወጣት ነው፡፡

6 - ፊትን ጺምን አክኮ ከማፍተልተል ጋር (ሦስት ጊዜ) መታጠብ፡፡

የፊት ወሰን በቁመት ከራስ ጸጉር መብቀያ እስከ አገጭ ወደታች፣ ወደ ጎን ከጆሮ እስከ ጆሮ ነው፡፡

7 - የቀኝ አጅን ከጣቶች ጫፍ እስከ ክርን ድረስ ሦስት ጊዜ ማጠብ፣የግራውንም በዚህ ሁኔታ ማጠብ፡፡

8 - ራስን ማበስ፡- በውሃ በራሰ እጅ ከፊት ራስ ወደ ኋላ እስከ ማጅራት ከዚያም እንደገና ወደ ፊት በመመለስ በማበስ (አንድ ጊዜ) ይከናወናል፡፡

9 - በሁለቱ አመልካች ጣቶች መሀል ጆሮን፣ በአውራ ጣቶች ደግሞ የወጭውን ጆሮ (አንድ ጊዜ) ማበስ፡፡

10 - የቀኝ እግርን እስከ ቁርጭምጭሚቶች ድረስ (ሦስት ጊዜ) ከዜያም የግራውን እግር በተመሳሳይ መልኩ ማጠብ፡፡

11 - ዉዱእ ካበቁ በኋላ የሚከተለውን ዱዓእ ማድረግ፡- ‹‹አሽሀዱ አን ላእላሀ እል’ለል’ሏህ ወሕደሁ ላሸሪከ ለሁ፤ወአሽሀዱ አን’ነ ሙሐመደን ዐብዱሁ ወረሱሉሁ፡፡›› [በሙሲሊም የተዘገበ]

ትርጉሙ፡- ‹‹ከአላህ በስተቀር ሌላ አምላክ አለመኖሩን እርሱ አንድና ሸሪክ የሌለው መሆኑን እመሰክራለሁ፤ሙሐመድ የአላህ መልእክተኛና አገልጋዩ መሆናቸውንም እመሰክራለሁ፡፡›› ማለት ነው፡፡ ‹‹አሏሁም’መ እጅዐልኒ ምነት’ተው’ዋቢን ወጅዐልኒ ምነል ሙተጠህሪን፡፡›› [በትርምዚ የተዘገበ]

ትርጉሙ ፡-‹‹አላህ ሆይ! ከኃጢአት ተመላሽ ከሆኑት ሰዎች ጎራ አድርገኝ፤ከተጥራሪዎች (ራሳቸውን በብዛት ከሚያጸዱ) ሰዎች ጭፍራም አድርገኝ፡፡›› ማለት ነው፡፡ ‹‹ሱብሓነከ አሏሁምመ ወብሐምድከ ፤አሽሀዱ አን ላእላሀ እል’ላ አንተ፣አስተግፍሩከ ወአቱቡ እለይከ፡፡›› [በነሳኢ የተዘገበ]

ትርጉሙ‹‹አላህ ሆይ! ጥራት ላንተ ተገባ፤ምስጋናም ላንተ ይሁን፤ካንተ በስተቀር ሌላ አምላክ አለመኖሩን እመሰክራለሁ፤ምሕረትህንም እለምነሃለሁ፤ከኃጢኣቴ ተጸጽቼ ወደ አንተ እመለሳለሁ፡፡›› ማለት ነው፡፡

መዳፎችን (ሦስት ጊዜ) መታጠብ

መጉመጥመጥ (ሦስት ጊዜ)

አስትንሻቅ (ሦስት ጊዜ)

ወሃን ከአፍንጫ ማስወጣት (ሦስት ጊዜ)

ፊትን መታጠብ (ሦስት ጊዜ)

ጺምን ማፍተልተልና ወደ ሥሩ እንዲዳረስ ማድረግ

ሁለት እጆችን ከጣቶች ጫፍ አንስቶ እስከ ክርን መታጠብ (ሦስት ጊዜ)

ራስን ማበስ

መሐል ጆሮን አንድ ጊዜ ማበስ

ሁለት እግሮችን እስከ ቁርጭምጭሚቶች ድረስ (ሦስት ጊዜ)

ለዉዱእ መሟላት ያለባቸው ቅድመ ሁኔታዎች (ሹሩጥ)

1 - ውሃዉ ንጹሕ (ጠሁር) መሆን፡፡

2 - ውሃው ሕጋዊ መሆን፣ለምሳሌ የተሰረቀ አለመሆን፡፡

3 - እንደ ቅባትና ቀለሞች የመሳሰሉ ዉሃ ወደ ቆዳ እንዳይደርስ የሚያደርጉ ነገሮችን ማስወገድ፡፡

ቅባት ነክ ነገሮችን ማስወገድ

የዉዱእ ግዴታዎች

1 - ንይ’ያህ ፡- የሚደረገው በልብ ነው፤በአንደበት አይነገርም፡፡ ያለ ዉዱእ ንይ’ያህ ራሱን ለማቀዝቀዝ አስቦ፣ወይም ለንጽሕና ብሎ ለመታጠብ ዓላማ የዉዱእ ተግባሮችን መፈጸም ዉዱእ ተደርጎ አይቆጠርም፡፡

2 - ፊትን መታጠብ፡- መጉመጥመጥና ውሃ በአፍንጫ ስቦ ማስወጣትም አብሮት የሚካተት ነው፡፡

3 - ሁለት አጆችን እስከ ክርኖች ድረስ መታጠብ፡፡

4 - ራስን በራሰ እጅ ሙሉ በሙሉ ማበስ፣ጆሮዎችም በዚህ ሥር ይጠቃለላሉ፡፡

5 - ሁለት እግሮችን ከቁርጭምጭሚቶች ጭምር መታጠብ፡፡

6 - ከላይ በተዘረዘረው መሰረት ቅደም ተከተሉን መጠበቅ፡፡

የዉዱእ ሱንናዎች

1 - በዉዱእ መጀመሪያ ላይ መዳፎችን ሦስት ጊዜ መታጠብ፡፡

2 - ጥርስን መፋቅ (ሰዋክ መጠቀም)፡፡

3 - ራስና ጆሮዎች ሲቀሩ የወዱእ አካላትን ሦስት ሦስት ጊዜ ማጠብ፣ራስና ጆሮ አንድ ጊዜ ብቻ ይታበሳሉ፡፡

4 - በዉዱእ አካላት ትጥበት ቀኝን ማስቀደም፡፡

5 - አሻልን (ጉርርን) ማራዘም፡- ማለትም ክርኖችና ቁርጭምጭሚቶች ሲታጠቡ ከወሰን አልፎ ጨምሮ መታጠብ፡፡

6 - ወሃ ወደ ፊት ቆዳ እንዲደርስ ለማድረግ ጺምን በጣቶች በማፍተልተል አክኮ ወሃውን ለቆዳ ማድረስ፡፡

7 - የአጅና ግር ጣቶችን በመዘርዘር ወሃ በመካከላቸው እንዲደርስ ማድረግ፡፡

8 - አካላቱን አሽቶ ማጠብ፤ ዝም ብሎ ውሃ ላያቸው ላይ ማፍሰስ ብቻ በቂ አይደለም፡፡

9 - ውሃን መቆጠብ፡፡ ነቢዩ ﷺ ‹‹በዚህ ኡመት ውስጥ በዉዱእ ረገድ ከተገቢው በላይ ወሰን የሚያልፉ ሰዎች ይኖራሉ፡፡›› [በአቡ ዳውድ የተዘገበ]

10 - ከዉዱእ በኋላ ዱዓእ ማድረግ፡፡ ነቢዩ ﷺ ‹‹ከናንተ መካከል ዉዱእ አድርጎ ዉዱኡንም ያሟላና ከዚያም ‹አሽሀዱ አን ላእላሀ እል’ለል’ሏህ ወሕደሁ ላሸሪከ ለሁ፤ወአሽሀዱ አን’ነ ሙሐመደን ዐብዱሁ ወረሱሉሁ፡፡› ያለ፣ ስምንቱ የጀነት መግቢያ በር ተከፍተውለት በፈለገው (በር) የሚገባ ቢሆን እንጅ ማንም ሰው የለም፡፡›› [በትርምዚ የተዘገበ] ብለዋል፡፡

11 - ከዉዱእ በኋላ ሁለት ረክዓ መስገድ፡፡ ነቢዩ ﷺ ‹‹እኔ አሁን እንዳደረግሁት ዓይነት ዉዱእ አድርጎ ነፍሱ ስለ ዓለማዊ ሕይወት ጉዳይ ምንም ሳትወሰውሰው ሁለት ረክዓ ሶላት ለሰገደ ሰው፣አላህ ያለፈ ኃጢአቱን ይምረዋል፡፡ [በቡኻሪና ሙስሊም የተዘገበ] ብለዋል፡፡

ሰዋክ መጠቀም

ጣቶችን መዘርዘር

አሻልን ማራዘም

ዉዱእ የሚያፈርሱ ነገሮች

1 - በሁለቱ መንገዶች [ሁለቱ መንገዶች የሽንትና የዓይነ ምደር ማውጫዎች ናቸው፡፡] ከሆድ ወደ ውጭ የወጡ እንደ ሽንት፣ ዓይነ ምድርና አየር ያሉ ነገሮች ሁሉ፡፡ ነቢዩ ﷺ ‹‹ዉዱኡን ካፈረሰ እንደገና ዉዱእ ካላደረገ በስተቀር አላህ ያንዳችሁን ሶላት አይቀበልም፡፡>> [በሙስሊም የተዘገበ] ብለዋል፡፡

2 - ሙሉ በሙሉ ራስን የሚያስት ከባድ እንቅልፍ፤ራስን መሳትና ሙሉ ማደንዘዣ መውሰድን የመሳሰሉ ነገሮችም በዚህ ውስጥ ይካተታሉ፡፡

3 - የግመል ሥጋ መብላት፡፡ ከጃቢር ብን ሱመራ በተላለፈው መሰረት አንድ ሰውየ ነቢዩን ﷺ ‹‹የግመል ሥጋ ከበላን ዉዱእ እናደርጋለን ወይ? ብሎ ሲጠይቃቸው አዎ ፡፡›› [በሙስሊም የተዘገበ]ማለታቸው ተዘግቧል፡

4 - የወሲብ ብልትን ምንም ነገር በመካከል ሳይኖር በቀጥታ በእጅ መንካት፡፡ ቡስራ ብንት ሰፍዋን ባስተላለፉት መሰረት የአላህ መልእክተኛ ﷺ ‹‹ብልቱን የነካ ሰው ዉዱእ ያድርግ፡፡›› [በአቡ ዳዉድ የተዘገበ] ሲሉ መስማታቸውን ተናግረዋል፡

የግመል ሥጋ መብላት

ጥልቅ እንቅልፍ

6 - ዉዱእ ካደረገ በኋላ ነጃሳ ነገር ከነካው ነጃሳውን ብቻ ማስወገድ እንጂ ዉዱእ ማድረግ አያስፈልገውም፡፡ ይህ ነጃሳ እንጂ ሐደሥ አይደለምና፡፡

በጆሮና ጺም መካከል ያለው ቦታ

ከእንቅልፍ ከተነሱ በኋላ እጅን እቃ ውስጥ መክተት

የሁለቱ እግሮችን ጣቶች መዘርዘር

የውስጥ ተረከዝ

ተገቢ አይደለም

1 - ለዉዱእ በአንደበት ንይያህ ማድረግ፡፡

2 - ውሃን ማባከን፡፡

3 - ትጥበቶችን ከሦስት ጊዜ በላይ መጨመር፡፡ ይህም አንድ ገጠሬ ዐረብ ስለ ዉዱእ ሊጠይቃቸው ወደ ነቢዩ መጥቶ ነቢዩ ሦስት ሦስት ጊዜ በማድረግ ዉዱእ አደራረግን ካሳዩት በኋላ ‹‹ዉዱእ እደዚህ ነው፣በዚህ ላይ የጨመረ ሰው በእርግጥ አጥፍቷል፤ወሰን አልፏል፤ተጋፍቷል፡፡›› [በአቡ ዳውድ የተዘገበ] ባሉት መሰረት ነው፡፡

አካሉ በሦስት ትጥበቶች ካልጸዳ ግን፣ለምሳሌ ቀለም ወይም ሌላ ቶሎ የማይለቅ ነገር የነካው ሰው ከሦስት ጊዜ በላይ ማጠብ ይፈቀዳል፡፡

4 - ዉዱእን በሚገባ አሟልቶ አለማድረግ ፡- አንድ ሰው ዉዱእ አድርጎ እግሩ ላይ አንዱን ጥፍር ውሃ ሳያስነካ መቅረቱን ነቢዩ ﷺ አይተውት ፡- ‹‹ተመልስህ ዉዱእህን አሳምረው፡፡›› [በሙስሊም የተዘገበ] አሉትና ተመልሶ ከዚያ በኋላ መስገዱ ተዘግቧል፡፡

ዉዱእ ባለማሳመር ውስጥ የሚከተሉት ይካተታሉ፡-

ሀ- ሁለቱን ቁርጭምጭሚቶች አለማጠብ፡፡

ለ- ሁሌን ክርኖች አለማጠብ፡፡

ሐ- በጆሮና በጺም ጸጉር መካከል ያለውን ቦታ አለማጠብ፡፡

መ- የግራ እጅ መዳፍን ከግራ እጅ ጋር አለማጠን፡፡

ሰ- ቀለም እያለበት ዉዱእ የሚደርግ ሰው፡፡

ረ- በጣቶቿ ላይ ውሃ ወደ ቆዳዋ እንዳይደርስ የሚያግድ ጌጥ (ሜክ አፕ) እያለባት ዉዱእ ያደረገች ሴት፡፡

ሠ- ውሃ በመካከላቸው ሳይገባ በሚቀርበት ጊዜ የእግር ጣቶችን አለመዘርዘር፡፡

5 - አንገትን ማበስ ፡-

ከዉዱእ በፊት ወይም ዉዱእ ከተሟላ በኋላ አንገትን ማበስ ስላስፈለገው ብቻ አድርጎት ካልሆነ በስተቀር ይህ በምንም ነገር ከዉዱእ ጋር አይገናኝም፡፡

6 - በሸሪዓው ያልተደነገገ ዝክር ማድረግ፣ለምሳሌ፡-

- እያንዳንዱን አካል ሲታጠቡ ለየአካሉ የተለየ ዱዓእ ማድረግ፡፡

- ዉዱእ ላደረገ ሰው ‹‹ዘምዘም›› ማለት፡፡

7 - በመወስወስ በሽታ የተያዘ ሰው ዉዱእ ደጋግሞ ማድረግ፡፡ ይህ ሰይጣን ሲጫወትበት ዉዱእህ ተበላሽቷል፣ወይም አልተሟለም እያለ ዕባዳን እዲሰላች ሲወሰውሰው ከሚገባው በላይ ተጨንቆ እስትንጃእ አንዲያደርግ ወይም አንዱን የዉዱእ አካል ከታዘዘው በላይ ደጋግሞ እዲያጥብ ይገፋፈዋል፡፡

ውሃን ማባከን